💠 سخنی در خصوص قبرستان وادی السلام قم

✍️ سیدمحسن محسنی

قبرستان وادی السلام از زمره قبرستان‌هایی است که در دوران پهلوی ایجاد شد. اطراف این قبرستان تا چند سال پیش دیوار بود و قبور مسلمین از گزند حوادث و پاره‌ای افراد محفوظ.
مطابق مسموع شهرداری چند سال پیش مقداری از دیوار مشرف بر بلوار خاکفرج رو تخریب کرد و میزانی از قبرستان را با برداشتن سنگ قبرها به وسیله سنگ مرمر پوشاند. در میان قبور هم درختان اکالیپتوس کاشته‌اند که ریشه‌های تهاجمی دارد. هم قبور را از بین می‌برد و هم نیاز به آبیاری چندانی ندارد.
پارسال به اتفاق عده‌ای از دوستان از آنجا دیدن کردیم. آنچه بازمانده بود نشان می‌داد که مجموعه ارزش تحقیقاتی و سندی بسیار خوبی دارد.
در این قبرستان شمار زیادی از علما و مفسران قرآن و دانشمندان و سرشناسان به خاک سپرده شده‌اند. بسیاری از سنگ قبرها ارزش تاریخی و هنری و هویتی دارند.
دیروز دوستان با ارسال چند عکس، از تخریب تعدادی از سنگ قبرها خبر دادند که پارسال موجود بود.
این‌گونه رفتار با قبرستان مسلمانان و با مجموعه‌ای که ارزش تاریخی و هویتی دارد بسی ناپسند است. ممکن است گفته شود که آنجا محلی برای تجمع معتادان شده بود. یا اینکه حیوانات موذی، همسایگان را ناراحت می‌کرد. در این صورت به نظرم راه‌های بهتری برای مقابله وجود دارد که هم حرمت قبور حفظ شود و هم جنبه تاریخی و اسنادی موضوع.
چند سال پیش که عملیات تخریب آغاز شده بود، محقق افغانستانی آقای موسوی که با موسسه ذخایر اسلامی کار می‌کرد برای تصویربرداری بدانجا رفته بود، خود ایشان به من گفت که ماموران و کارگران که گویا از عوامل شهرداری بودند، ممانعت می‌کردند.
ایکاش خود ایشان گزارشی از کار خودشان را منتشر کنند‌. خوب است بگویم ایشان تحقیقاتی هم در خصوص قبرستان‌های قم داشت. یک‌بار هم به اتفاق از قبرستان بیات عکس برداری مفصلی کردیم. به هرحال داستان تخریب قبور و قبرستان‌ها موضوعی است که با توجه به جنبه‌های اعتقادی و اسنادی و هویتی و تاریخی باید محل بحث و گفت‌وگو و بررسی باشد تا به رفتار درست با قبرستان‌های متروک و ارزشمند نزدیک شویم.
عکس‌های زیر (ارسالی جناب مهیار موسوی) تخریب اخیر سنگ قبرها را نشان می‌دهد.

💢 پارسال به همراه جناب محسنی و چند تن از قم‌شناسان بازدیدی از آرامستان وادی‌السلام داشتیم که یکی از موارد قابل توجه، وجود سنگ قبرهای خاص و تاریخی بود که واقعاً ارزش سند بودن را داشت. چند روز پیش که به آنجا رفتم متوجه شدم تعداد زیادی از سنگ قبرهای این قسمت را برده‌اند.

🔹 مهیار موسوی

💢 چون از وادی السلام قم سخن رفت، این عکس‌ها رو فرستادم شاید به کار بیاید. عکس‌هایی که جمع کردن سنگ قبرها رو نشان می‌دهد مربوط هست به وبلاگی به نام “وادی السلام” که اواخر سال هشتاد و هشت دیدم. بقیه عکس‌ها که مربوط به وضع داخلی برخی آرامگاه‌ها است از خبرگزاری مهر گرفته شده است.

🔹سیدعلی شهیدی