💢 دو دگردیسی قلب در آوایش قمی

دگردیسی آوایی در زبان‌ها انواعی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

۱. ابدال یا دگرگونی،
۲. حذف یا کاهش،
۳. اضافه یا افزایش.
۴. قلب یا جابه‌جایی.

این که دگردیسی‌های آوایی به چه علت رخ می‌دهند، محل بحث است، اما هیچ زبانی از آن‌ها برکنار نیست. با این حال چنین دگردیسی‌هایی در آوایش‌ها و گویش‌ها بیشتر است و دو علت عمده‌ آن، یکی آسانی اداست و دیگری مرزبندی اجتماعی.
باری، اکنون دو دگردیسی نوع چهارم، یعنی دگردیسی قلب را در آوایش قمی نشان می‌دهیم، ولی پیشتر بگوییم ممکن است در نمونه‌ها دگردیسی‌های دیگری از اصل واژه بیابیم و ما در هر مورد صرفاً به دگردیسی مورد نظر توجه خواهیم داشت.

۱. در آوایش قمی، هر جا ضمن یک واژه، واج‌بست

مصوت کوتاه a+ر+ا

تشکیل شود، معمولا واج‌های “ر+ا” را به صورت “ا+ر” قلب می‌کنند:

برای: بار،
ترازو: تارزو،
تراشیدن: تارشیدن،
خراشیدن: خارشیدن.

۲. در آوایش قمی، هر جا ضمن یک واژه، واج‌بست

ف+ر

تشکیل شود، ممکن است آن‌ها را به “ر+ف” قلب کنند. این دگردیسی عیناً در فارسی سابقه دارد، چنان که واژه‌ “برف” در اوستایی، vafra و در فارسی میانه، vafr بوده است و سپس به شکل کنونی در آمده‌ است:

بفرستم: بِرفِسَّم،
بفروشم: بِرفوشم.

با درخواست اصلاح تکمیل.

دکتر علیرضا فولادی
۱۴۰۳/۰۲/۲۳