💢 سیل قم در سال ۱۳۱۳‌ش

با مطالعۀ مطلبی با عنوان «گزارشی تازه از سیل وحشتناک قم در سال ۱۳۱۳ ش» در کانال محترم بنیاد قم‌پژوهی، به یاد این شعر مرحوم شفاء الدوله افتادم و به نظرم آمد که آن را به اشتراک بگذارم.
پس از وقوع سیل ویرانگر قم در دوم خرداد سال ۱۳۱۳ ش، سروده‌ای از دکتر علیرضا خان شفاء الدوله کاشانی (۱۲۵۶ ـ ۱۳۳۹ ش)، در نشریۀ «نامۀ کانون شعرا» به چاپ می‌رسد. عبارت مجلّه این گونه است:
«منظومۀ ذیل را که آقای دکتر شفاء الدوله مقیم قم سروده‌اند، به وسیلۀ آقای طهماسبی، مدیر محترم نامۀ شریفۀ استوار قم به دفتر این اداره واصل، و موجب تأثّرات قلبی ما شد. اینک به نام تسلیت هم‌وطنان محترم خودمان (آسیب‌دیدگان قم) به درجش مبادرت می‌شود:
طهرانیان! ز سیل، قم ما خراب شد
بر روزگارمان دل آهن، کباب شد
در دومین شب مه خرداد سیزده
یک شهر، پر زغلغله و اضطراب شد
شد سدّ رودخانه ز طغیان آب، محو
وز مه تمام جوّ هوا پُر سحاب شد
از پیچ و تاب آب که لبریز شد ز سد
سدّ خراب، منطقۀ پیچ و تاب شد
کرد آب، حمله از سه طرف، ساعت چهار
یک دفعه نصف شهر، نهان زیر آب شد
هنگام شام، خانه و کاشانه داشتیم
نزدیک نصف شب، همه، شیءٌ عُجاب شد
قبل از سَحَر، مساجد و صحن و حرم تمام
آرامگاه مرد و زن و شیخ و شاب شد
رفتند سمت کوه و بیابان هزارها
کردند سعی و هروله تا آفتاب شد
در جسم نیم‌مردۀ آن زنده‌مانده‌ها
جانِ برون نیامده از تن، عذاب شد
وقت است وقت آن که بگیرند مالیات
از عایدات ما! که فزون از حساب شد
این روزگار ماست، شماها چه می‌کنید؟
دیشب کجا مذاکره بهر حجاب شد؟
ترتیب کافه، بود رضابخش یا نبود؟
کی در قمار باخت و کی کامیاب شد؟
گل‌های نوشکفته، فرح‌بخش‌تر به باغ؟
یا نغمۀ کمانچه و تار و رباب شد؟
بیدار باد بخت شما خانه‌دارها
اینک که بخت خانه‌خرابان به خواب شد
گویند آدمی همه اعضای یک تن ‌اند
پا فالج است و دست، فرنگی‌مآب شد
کلک “شفا” نمود ادیبانه این سؤال
تا بنگرد چه زمزمه بهر جواب شد»
(نامۀ کانون شعرا ، سال اوّل، چهارشنبه، ۱۶ خرداد ۱۳۱۳ ش، شمارۀ ۹، ص ۲؛ نیز ر.ک: فصلنامۀ میراث شهاب، ش ۱۰۵- ۱۰۶، ص ۱۲۳ – ۱۲۴)

دکتر حسین پورشریف
۱۴۰۳/۰۲/۱۷