💢 کوچه آقازاده (۲)

هتل ارم که در مقطع تأسیس خود در زمره زیباترین و مجلل‌ترین هتل‌های ایران محسوب می‌شد توسط مرحوم حاج محمد آقازاده و شریکش مرحوم کاشانیان در اواخر دوران سلطنت رضاشاه پهلوی احداث و در اسفند سال ۱۳۱۹ افتتاح شده است. ظاهرا مالکان آن قریب به دو دهه توانسته‌اند به شایستگی در این مکان از میهمانان خود پذیرایی کنند ولی در اواخر به واسطه اختلاف مالکان و پایین آمدن سطح خدمات به مسافران، از کیفیت آن کاسته شده اوایل دهه چهل تعطیل می‌گردد.
مرحوم آیت‌الله بروجردی که پس از تلاش زیاد و پیگیری‌های حضرت امام خمینی و اصرار و دعوت مراجع عظام تقلید و بزرگان حوزه علمیه قم از بروجرد به این شهر مهاجرت کرده و مسئولیت زعامت و مرجعیت شیعیان را بر دوش گرفت، در بدو ورود خود در دیماه سال ۱۳۲۳ به منزل مرحوم آقازاده وارد شده و ظاهرا قریب شش ماه در این مکان استقرار داشتند و پس از آن به منزل خیابان چهار مردان منتقل شدند.
حضرت امام خمینی پس از هفت بار تغییر منازل استیجاری در محلات مختلف شهر قم، از سال ۱۳۲۳ در منزل محله یخچال قاضی مستقر شده و در نهایت به واسطه اظهار ناراحتی همسرشان بانو قدس ایران ثقفی، از جابه‌جایی‌های مکرر، پس از دو سال سکونت به صورت استیجاری، آن را در سال ۱۳۲۵ از مالک خریداری می‌کنند.
ایشان برای حضور در نماز جماعت مدرسه فیضیه یا زیارت حرم حضرت معصومه(س) و شرکت در مجالس درس و بحث خود در مسجد محمدیه و حجره‌های اطراف صحن حرم، ظاهرا بیشتر از مسیر این کوچه عبور می‌کرده‌اند.
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمهدی امام‌جمارانی از قول فرزند امام، مرحوم حاج سید‌احمد خمینی می‌گوید:
زمانی که بچه بودم پدرم روزهای چهارشنبه بعد از تدریس برای زیارت به حرم حضرت معصومه معصومه (س) می‌رفتند. روزی از حرم برمی‌گشتیم و دستم در دست پدر بود. وقتی وارد کوچه آقازاده شدیم، پدرم به من گفت:
از روبه‌رو سیدی می‌آید و همراهش هم چند نفر هستند. نام آن سید، نواب صفوی است. برو او را از نزدیک ببین که بعدا پشیمان نباشی از این‌که او را ندیده‌ای … . من که از پدرم جدا شدم ایشان بلافاصله وارد کوچه فرعی‌ای شدند که خانه آقای شریعتمداری بود تا با آقای نواب روبه‌رو نشوند و مستقیم ملاقات نکرده باشند. (خاطرات امام جمارانی ج ۱، ص ۱۶۸)
منزل مرحوم آقازاده پس از تخلیه توسط آیت‌الله بروجردی، سال‌های مدیدی پذیرای یکی از بزرگ‌ترین و محقق‌ترین استادان حوزه علمیه قم، مرحوم آیت‌الله حاج سیدمحمد موسوی احمدآبادی یزدی بوده است.
کسی که به جهت کثرت تحقیق و جایگاه والای علمی او نزد مؤسس حوزه مرحوم آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مفتخر به دامادی آن بزرگوار شده و بر همین اساس ملقب به محقق داماد گردید و ممتازترین طلاب و روحانیون دروس عالیه حوزه همواره گرمی بخش کرسی درسش بوده و فرزندانش حضرات آیات حاج سیدعلی و حاج سیدمصطفی محقق داماد در زمره فقیهان برجسته حال حاضر حوزه به شمار می‌آیند.
مرحوم آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری نیز که از اواخر ده بیست از شهر تبریز به قم مهاجرت کرده و عَلَم مرجعیت بلند می‌کند نیز در بن‌بستی وسیع در اواسط همین کوچه منزل گرفته و با توجه به جایگاه و منزلتی که نزد مردم و روحانیون مناطق آذری زبان داشته و مراوداتی که با مقامات کشوری و لشکری دوران رژیم پهلوی و رجال سیاسی و ملی داشت این کوچه محل تردد مراجعان به ایشان بوده است. محل تدریس ایشان نیز مسجد مدرسه مبارکه حجتیه بود که نزدیک همین کوچه قرار دارد.
حضرت امام از ابتدای دهه سی به واسطه رونق گرفتن تدریس مباحث خارج فقه و اصول ایشان و کثرت شاگردان، محل درس خود را از مسجد محمدیه در سه راه موزه قم به مسجد سلماسی در انتهای کوچه آقازاده منتقل کرده بیش از ده سال هر روز صبح و عصر در این مسجد تدریس می‌کردند ولی کثرت جمعیت شاگردان باعث می‌شد در برخی روزها تعدادی از آنان نتوانند وارد مسجد شوند، لذا از اوایل دوران نهضت در سال ۱۳۴۱ محل درس خود را به مسجد اعظم قم که تازه تأسیس و دارای شبستان‌های بسیار بزرگ بود منتقل کردند.
بسیاری از کتاب‌های فقهی و اصولی حضرت امام محصول همین سال‌ها است که ایشان هر روز پس از تدریس، احدی را به حضور نمی‌پذیرفته مشغول تدوین مطالب تدریس شده و تألیف کتاب می‌شدند.

مهدی حاضری
۱۴۰۳/۰۲/۱۴