برای حفظ بافت تاریخی قم به بسیج عمومی نیاز داریم

مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان قم گفت: قم یک شهر تاریخی و با اصالت است برای حفظ بافت تاریخی به بسیج عمومی نیاز داریم، ارگان ها، نخبگان و رسانه ها باید پای کار بیایند تا ما بتوانیم هویت شهر را برای نسل آینده حفظ کنیم.

در جلسه ۴۹۴ بنیاد قم پژوهی که  با موضوع اقدامات و عملکردهای  میراث فرهنگی و گردشگری قم و چالش های بافت تاریخی قم با حضور اعضای این بنیاد در دانشگاه طلوع مهر برگزارشد علیرضا ارجمندی افزود: قم دارای یک پیشینه تاریخی بالای ۷۰۰۰ ساله است. برای اثبات قدمت این شهرمستند تاریخی وجود دارد. اما در قم جایی را نداریم  دانش آموزان را بدانجا ببریم و بگوییم این  هویت  شهرماست و این قدمت قم است.

وی با بیان اینکه  وجه غالب کاوش ها و پیشینه قم  نشان از مذهبی بودن قم در گذشته های دور دارد، تصریح کرد:  بعد از پیامبر خاتم(ص) همین خطه، خطه مومنان وشیعیان بوده، کاشان، قم و چند شهر بودند  که بعد از صفویه رشد کرده اند و اصالت با این‌ها بود، اما این هویت برای نه تنها قمی‌ها بلکه کسانی که به گونه‌ای تصویری از قم دارند اصلاً تبیین نشده است.

مدیر کل اداره میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان قم گفت: یکی از وظایف رسانه‌ها در همین استان و پژوهشگاه‌ها پرداختن به هویت تاریخی این شهر است . مهمترین مسئله‌ این است  که مردم شهر حتی بعضی از فرهیختگان این شهر هویت تاریخی این شهر را نمی‌شناسند.

وی اظهارداشت: اگر ما در بافت تاریخی با تخریب مواجه می شویم  چون فرهنگ جامعه هنوز به این حد نرسیده است که  بدانند  بناها و بافت تاریخی  هویت و شناسنامه شهراست و اگر بنایی را  تخریب کنند و بخواهند از روی آن بازسازی کنند، بنای قبلی نخواهد شد‌  چون نمی داند بنای تاریخی موجود منحصر بفرد است. چون نتوانستیم جامعه را به این اقناع برسانیم که بنای تاریخی ارزشمند است. رسانه ها و کسانی که دلشان برای هویت شهر قم می سوزد باید در این زمینه تلاش کنند چون این شهر به لحاظ فرهنگ میراثی خیلی توجیه نیست.

وی یکی از مشکلات قم در حوزه بافت تاریخی را عدم گره خوردن اقتصاد و معیشت مردم با بافت تاریخی دانست و افزود:  در شهری مانند یزد بافت گره خورده است با زندگی مردم به این روش که در بافت تاریخی گالری ساخته ، اقامتگاه سنتی  ساخته  کارگاه و فروشگاه صنایع دستی راه انداخته در این شرایط اگر کسی بخواهد به بافت آسیب بزند خود مردم مانع می شوند گزارش می کنند در واقع از بافت مراقبت می کنند چون می دانند بخشی از معیشت آنان وابسته به وجود همین بافت است. این روش باید در قم هم اجرا شود.

ارجمندی افزود: بافت یزد ۱۰ سال پیش نا امن بود احیا نشده بود با کمک شهرداری، استانداری و میراث و سایر دستگاه‌ها که استانداری آورده بود،  بافت احیا شد و مردم هم آهسته آهسته آمدند و به ارزش بافت پی بردند و به فکر افتادن چطور از این بافت استفاده کنند که هم اصالت شهرپایدار باشد و هم اقتصاد آنها بچرخد.

مدیرکل میراث فرهنگی قم بیان کرد: برای حفظ بافت تاریخی قم به کارهای غنی فرهنگی نیاز داریم بافت قم به هر حال با  اعتراضاتی مواجه  هست اگر دستگاه‌ها با همدیگر بتوانند برای آن کاربری تعریف کنند بطوری که با معیشت و زندگی ساکنان بافت گره بخورد اصلاً نیازی به نیروی انتظامی و بگیر و ببند و قانون و شکایت میراث  نیست چون خود مردم از بافت محافظت می کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی قم بیان کرد: بازار کهنه  که قدمت صفوی دارد یک بازار متروکه بود تا پارسال مالکان ساعت ۱۷ ویا ۱۸ می‌بستند و می‌رفتند چون مشتری نبود، سال گذشته  ما در بازار کهنه  مرمت و احیا را شروع کردیم. ابتدا که ما وارد بازار کهنه شدیم کسبه خیلی آمدند اعتراض کردند ولی وقتی چند سقف را ساختند آنجا جلوه پیدا کرد  خود کسبه از ما تشکر کردند. ۱۰ سال پیش ما اینجا مسئولیت داشتیم آن موقع بازار کهنه دیدیم چه فضای خوبی بود. اما چون ارزشش را مردم نمی‌ دانستند متروکه مانده بود تا اینکه اعتبار جذب کردیم و مرمت و احیا شد.

وی تصریح کرد: از دیگر بناهای تاریخی قم می توان به  مسجد جامع،  مدرسه جهانگیرخان اشاره کرد. او افزود  اولین مناره آجری ایران در قم  قرار دارد  که دو تا راه پله دارد یکی رفت یکی برگشت  در اصفهان  از این مناره ها در آمد اقتصادی دارند.

ارجمندی میدان کهنه و مدرسه غیاثیه را نیازمند توجه دانست و افزود: سرای ملاحسین بیشتر مقر حیوانات شده بود  الان مرمت شده و اواخر مرمتش هست که به بهره‌برداری می‌رسد. بازار کهنه و میدان کهنه و سرای ملاحسین یک مسیر غنی تاریخی و هویتی است و حداقل نصف روز گردشگرها می‌توانند از این محور جذاب بازدید داشته باشند.

وی افزود: در مرمت بازار کهنه و سرای ملاحسین  مجموعه شهرداری بویژه سازمان بهسازی اطراف حرم خیلی همکاری خوبی با ما داشتند.  در استان  قم هیچکس مخالف بافت نیست اما یک اتفاقی که افتاد این بود که در یک مقطع یک ناهماهنگی بین شهرداری و میراث  ایجاد شد که یک سری از بافت  تخریب شدند و  بافت از حالتی به حالت دیگر درآمد اکنون  وقت آن است   که یک تجدید نظری روی وضع موجود بافت تاریخی قم بشود به حمدالله در استان این وفاق ایجاد شده است.

وی افزود: برای حفظ بافت قوانین خوبی داریم. ولی همین ضوابطی که الان ابلاغ شده است از نظر ما  خیلی سختگیرانه است ما که نباید حقوق افراد را ظالمانه از بین ببریم اینکه یک خونه یک جایی مثلاً بگوییم  یک زیرزمین بساز و فقط مجوز دارید روی آن یک طبقه بسازید این سختگیرانه است.

وی بیان کرد: ما معتقد هستیم برای حفظ بافت باید کمی متعادل رفتار کرد. باید شرایط زندگی مردم را در نظر باید بگیریم شرایط بافت را در نظر بگیریم حفظ بافت از یکی از اولویت‌های ما و از چیزهایی که تجدید ناپذیر است و خیلی هم می‌تواند برای ما و آیندگان پیام‌هایی داشته باشد به طور حتم نسل آینده از ما مطالبه خواهند کرد. بشر امروز و  آیندگان خیلی بیشتر از ما می‌توانند هویت بسازند .می‌توانند کشف یک سری اسرار بکنند و الگو قرار بدهند آن  کاری که میراث کرده این بوده  که با کمک شهرداری و با کمک دستگاه قضایی و  با کمک سایر دستگاه‌ها مثل آب و برق و گاز برای احیای بافت به هماهنگی رسیده است.   علاوه بر اینکه خود شهرداری بعضی از محلات رو احیا کرد ما خودمان ۱۱محله و بعضی از محورها را ما خودمان طراحی کردیم  ۱۹ سال پیش که در استان بودیم محور بیت امام رو شروع کردیم و به عنوان اولین محور حالا یک برنامه‌های مکملی هم داشتیم که موفق نشدیم پیاده کنیم.

ارجمندی بیان کرد: هم اکنون در خیابان آستانه  از صحن امام جواد که تشریف میارید به طرف چهارراه بازار یک به هم ریختگی است در حالی که آنجا یک نمایی بود معماری بسیار خوبی داشت مرمت آن را شروع کردیم  زیر این تابلوها و زیر این مستحدثاتی که بود تخریب‌ شده بود  متاسفانه این‌ها ریشه در فرهنگ دارد و من توصیه اکیدم این است که رسانه‌ها  را  باید تحریک کرد به فرهنگ سازی بپردازند این‌ها را  به عنوان الگو شروع کردیم.

وی افزود:  خیلی دوست دارم عمری باشد مرمت بازارو تیمچه را شروع کنیم. تیمچه دست گلی است  که مغفول مانده است سال گذشته ۴ تا درب گذاشتیم، یک مقدار نمای درها را ترمیم کردیم پوسته پشت بامش را  برای اینکه آسیب نبیند  مرمت کردیم و در  خود بازار بزرگ یکی دو تا طاق زدیم.

ارجمندی بیان کرد: واقعیتش این است دستگاه‌های متولی میراث  به ویژه شهرداری و ان جی اوها (سازمان های مروم نهاد )و بخش خصوصی و خیرین و کسانی  که دلشان  برای هویت این شهر می‌سوزد و علاقه دارند باید پای کار بیایند و  اقدام کنند. ما نمونه‌هایی را مرمت کنیم به صورت الگو و به مردم معرفی کنیم مردم لذت  و بهره ببرند تهران  در این زمینه پیشرفت خوبی داشته است. این کار  را ما در  قم شروع کردیم.

مدیرکل میراث فرهنگی قم گفت: چهار مردان همه فکر می‌کردند اگر ماشین نیاید چه می شود ولی الان خیلی خوب شده ومردم بویژه گردشگران خیلی استقبال می کنند. از طرفی چون زندگی مردم به این بهسازی و پیاده سازی گره خورده است بنابراین خود مردم از بافت محافطت می کنند.

ارجمندی افزود: در چهارمردان  ما دنبال این هستیم که کیوسک‌های صنایع دستی ایجاد کنیم. صنعتگران و هنرمندان  همان لحظه که  تولید می کنند بتوانند  محصولاتشان را بفروشند.  اگر بتوانیم با شهرداری کنار بیایم کیوسک‌هایی که یک مقداری شیشه‌ای هست و نمای سنتی  هم دارد ، هنرمندان بتوانند  سفال، شیشه، چرم، چوب و دیگر رشته های هنری که در قم تولید می کنند  در این پیاده راه بفروشند . باید این فرصت را برای هنرمندان صنایع دستی فراهم کنیم که محصولات خود را از این طریق به فروش برسانند.

ارجمندی گفت: از دید ما بافت تاریخی قم ارزشمند است بسیاری از مستشرقان که قم را از نزدیک دیده اند عاشق این شهرو فرهنگ جاری این شهر بودند ما در زمینه بافت تاریخی برای احیا و حفظ بافت از  همه دستگاه ها درخواست  همکاری داریم .  مردم هم در نگهداری بافت به ما کمک کنند رسانه ها در فرهنگ سازی حفظ بافت به ما کنند ما معتقدیم  بافت تاریخی و داشته های میراثی قم یک گنج است‌ .  درصورت تعریف کاربری مناسب برای حفظ و احیا بافت تاریخی موجب می شود که گردشگر بیاید و مدت زیادتری  اقامت کند  و به عبارتی به رونق و توسعه صنعت گردشگری قم می انجامد ظرفیت های قم در زمینه گردشگری بسیار متنوع است همین علمای بنامی که در قم هستند  خیلی از مستشرقان دوست دارند به قم بیایند تا آنها را ببیند و ا زدی  با آنها صحبت کنند.

در این جلسه در بخش پرسش و پاسخ امیدواریان ازاعضای قم پژوهی و استاد دانشگاه گفت: وضع آب انبارهای قم خوب نیست و اینکه میراث فرهنگی قم چرا از ظرفیت دانشگاه های استان استفاده نمی کند و سوال دیگر اینکه چرا در میراث فرهنگی قم برای حفظ میراث های این شهر یک هیات اندیشه ورز ندارد در حالی که در استان های دیگر وجود دارد و اینکه درباره قبرستان نو آیا ثبت میراث شده است و چه برنامه ای برای آنجا دارید؟

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: میراث فرهنگی برای معرفی جاذبه های گردشگری قم ۶۰ کلیب ساخته است که بسیار هم زیبا است اما در اینستاگرام به علت قانون کپی رایت چون موسیقی های استفاده شده در کلیپ کپی است به همین علت اجازه نمی دهد که همه بتوانند این کلیپ ها رو ببیند یعنی اجازه بازدید نمی دهد باید برای رفع این مشکل بر روی کارهای ساخته شده موسیقی مخصوص تولید شود تا بشود در سطح گسترده نمایش داده شود.

در ادامه استاد مقیمی هنرمند صنایع دستی  و از اعضای قم پژوهی گفت: بخشی از بازار قم در ورودی پاساژ حجت  سقف ضربی بازار در اثر بمباران زمان جنگ ریخته شده است چرا میراث فرهنگی آن را مرمت نمی کند و اینکه چرا مقابر گنبد سبز بسته شده است؟ و چرا سقف چار سوق در بازار که تخریب شده است بازسازی نمی شود؟

یکی دیگر از اعضای قم پژوهی گفت: چرا میراث فرهنگی در بخش رسانه به سمت صدا و سیمای قم نمی رود؟ صدا و سیما رسانه پربیننده است.

عمارکاووسی معاون میراث فرهنگی قم در پاسخ به سوالات استاد مقیمی گفت: مقابر سبز پس از پایان تفاهنامه با شهرداری یگان ما درآنجا مستقر است و در ساعات اداری همه روزه باز است. در خصوص ساخت سقف بازار،  مشکلات حقوقی دارد. ما معمار آوردیم مشاور هم آوردیم با وضعیت فعلی هیچ گنبدی  نمی شود روی آن ساخت چون  در پایه‌های این گنبد که قرار بود ساخته شود خالی کرده اند و  مغازه ساخته اند و این مغازه سرقفلی  است  نمی‌دانم کدام ارگان داده است، سابقه تجارت دارند و سابقه مشاغل دارند و کلی مسائل حقوقی دارد اگر که ارگان‌های دیگری مثل شهرداری و اوقاف با ما همراهی کنند  ما این آمادگی را داریم که در برنامه‌های مرمت جز اولویت‌های ما  باشد که گنبد چهارسوق را بسازیم و سایر جاها را مرمت کنیم.

کاووسی در پاسخ به بخشی از سوالات استاد امیدواریان گفت: قبرستان نو ثبت میراث نیست و متولی آن شهرداری  و اوقاف است در زمینه هیات اندیشه ورز، ما در خصوص قراردادهایی که می‌بندیم تابع یک سری دستورات و فرمت‌های اداری هستیم نه اینکه با دانشگاه‌ها کار نکردیم الان چندین قرارداد از جمله همین طراحی سرای ملاحسین و چند تا طرح دیگه با دانشگاه علم و صنعت بسته شده اند.  آقای سعادت طلب عضو ثابت شورای فنی ما هستند ما کمیته‌های متعددی داریم که طبق دستورالعمل و فرمت‌های ابلاغ وزارتخانه موظف هستیم که آن  را تشکیل دهیم و جلسات آن را برگزار کنیم ، کمیته های ثبت آثار، حرائم ،  شورای فنی  که در همه مسائل مرتبط به حوزه میراث ما نظر مشورتی این اعضا را می‌گیریم و حتی برای پایگاه‌های ملی هم جدیداً کمیته‌ای را گفتند تشکیل بدهیم که احکامش زده شده اتاق فکر تقریبا همین کمیته‌هاهستند.

ارجمندی در پاسخ موضوع توجه به رسانه صدا و سیما گفت: صدا و سیما ۵درصد قشر جوان ونوجوان را جذب می کند الان زمان شبکه های مجازی است ما برای نسل جوان ونوجوان باید در این حوزه محتوا تولید کنیم هرچند که ۶۰ کلیپ ساخته شده است ۲۰ کلیپ دیگر نیز ساخته شده است.

سید محسن محسنی از عملکرد میراث فرهنگی قم در خصوص مرمت بازار کهنه و سرای ملاحسین  قدردانی کرد و گفت:  بزرگترین کار میراث در قم مرمت بازار کهنه بوده است و زحمت هایی که برای حفظ این آثار ارزشمند کشیده اید جای تقدیر بسیار دارد و آثار معنوی و اقتصادی این کار درخشان  در آینده نزدیک و دور عاید مردم قم خواهد شد.

ارجمندی با قدردانی از اعضای بنیاد قم پژوهی گفت: این محفل و این موسسه تلاش می کند هویت قم و داشته های دیروز و امروز قم را شناسایی کرده و برای آیندگان نگهداری کند که بسیار کار ارزشمند و خوبی است و اینکه مرمت بازار کهنه  و سرای ملاحسین صرفا کار میراث نبود بلکه  یک کار جمعی بود که دکتر خاکی، دکترامیدواریان و شما اعضای خوب قم پژوهی هم در آن نقش داشتید.

ب