بررسی تاریخچۀ خوشنویسی در قم

حسن اعرابی
آثار به‌جا مانده از خوشنویسان قم مربوط است به اوایل دورۀ صفویه به بعد. آقا محمد ابراهیم قمی که در خط نسخ سرآمد خوشنویسان هم عصر خود بوده، استاد بزرگ‌ترین نسخ‌نویس تاریخ خوشنویسی ایران است. محمد ابراهیم قمی در خط شکسته هم دستی به‌سزا داشته است. آثار به‌جا مانده از این خوشنویس زینت‌بخش موزهای داخلی و خارجی است. ایشان چندین قرآن نفیس به رشتۀ تحریر در آورده که یکی از بهترین آنها در موزۀ ایران باستان تهران زینت‌افزای چشم و دل بازدید کنندگان است. قطعات فراوانی از وی موجود است. البته خط شکسته را به‌درستی نسخ نمی نگاشته است. اخیرا مثنوی معنوی مولانا به خط محمد ابراهیم قمی را موزۀ دکتر صادق محفوظی و با مقدمۀ سیدصادق اشکوری منتشر کرده است.
یکی دیگر از خوشنویسان متاخر قمی محمدحسن قمی است که در خط شکسته استادی مسلم است، ولی از آثار وی جز چند قطعه خط بیشتر یا کتابی به دست نیامده‌است. محمد حسن قمی اوایل قرن دوازه هجری قمری می‌زیسته و چنانچه از آثارش بر می‌آید به شیوۀ شکستۀ درویش عبدالمجید طالقانی بزرگ‌ترین شکسته‌نویس تاریخ متمایل بوده است.