صله رحم، محور شب یلدای قمی‌ها

✅صله رحم، محور شب یلدای قمی‌ها

یکی از اساتید قم پژوهی با بیان اینکه در گذشته کرسی ها گرمابخش محافل شب یلدایی قم بوده است، گفت: صله رحم و احترام به بزرگترها دو محور و عنصر مهم در شب های یلدای ایرانیان است.

استاد ابوالحسن گرامی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا در خصوص برگزاری آئین سنتی و زیبای شب یلدا در قم عنوان کرد: برگزاری آئین های شب یلدا در سنت و آداب و رسوم قمی ها جایگاه ویژه ای داشت و صد ها سال است که قمی ها در شب یلدا در کنار اعضای خانواده های خود جمع می شوند که اغلب این مهمانی ها در خانه ریش سفید فامیل و اقوام انجام می شود.

این قم پژوه افزود: بلند ترین شب سال یا یلدا در سنت مردم قم به صله رحم و گفت و گو می گذشت و تنها عنصری که در آن دیده نمی شد تجمل گرایی و چشم و هم چشمی بود در آن سالها همه سعی می کردند شب یلدا را بهترین فرصت برای دید و بازدید قرار دهند.

انواع شب چره، شب های یلدای را مزین می کرد

وی در باره دیگر سنت های مردم قم در شب یلدا عنوان کرد: برخی از خانواده ها چند ماه مانده به شب یلدا برخی از تنقلات و شب چره ها را کنار می گذاشتند که در آن گندم و شاهدانه برشته شده، فندق، پسته، تخم آفتاب گردان، نخودچی، سوهان، توت خشک، آلو های خشک شده، انواع خشکبار، و انجیر و نقل و شکر پاره دیده می شد البته بستگی به وضعیت معیشت خانواده ها، این شب چره ها با هم متفاوت بود اما به طور کلی انواع شب چره شب های یلدا را مزین می کرد.

استاد گرامی خاطرنشان کرد:انواع میوه نیز از جمله اسباب پذیرایی خانواده ها بود که عمدتا هندوانه گل سر سبد این میوه ها محسوب می شد همچنین انار دانه که در روی آن گلپر هم می ریختند زیبایی خاصی به شبهای یلدا می بخشید.

وی گفت:یکی از سنت های زیبای مردم قم در شب های یلدا، کنار گذاشتن کدورت ها و کینه ها بود به طوری که اگر خانواده ای بر سر موضوعی کدورت و کینه ای به دل می گرفت شب یلدا افراد کوچک تر سری به افراد بزرگتر می زدند و باب آشتی را باز می کردند.

حضور همسایگان در محافل شب یلدا از آئین های زیبا در قم

این قم پژوه در رابطه با برخی دیگر از رسوم قمی ها در شب یلدا افزود: یکی از زیبایی های شب یلدا حضور همسایگان در محافل بود موضوعی که در سالهای اخیر کمرنگ شده است و با توسعه شهرنشینی در قم گاهی و کمرنگ شدن هویت اجتماعی افراد در محله ها دیگر همسایگان یکدیگر را به خوبی نمی شناسند و رفت و آمدی وجود ندارد.

وی ادامه داد: همسایه خوب به ویژه برای قمی ها نعمتی بزرگ محسوب می شد و گاه از ارتباطات فامیلی نیز نزدیک تر بودند و زودتر از اقوام در جریان مشکلات هم قرار می گرفتند و صمیمت آنها یک امنیت خاطر در محله ها ایجاد می کرد.

این پژوهشگر قمی خاطرنشان کرد:از سنت های زیبای مردم قم در شب های یلدا این بود مهمانان نیز دست خالی نمی آمدند و هر کس به وسع خود شب چره ای را به همراه می آورد و دیگران را نیز در داشته هایش سهیم می کرد. شعر خوانی به ویژه حافط خوانی در برخی از مردم قم در شب یلدا وجود داشت اما زیباترین بخش شب یلدا بیان خاطرات افراد مسن از اتفاقات زندگی و حتی تعریف قصه های شیرین بود. همچنین گاهی به صورت دسته جمعی با آن که وسیله ایاب و ذهاب به خوبی فراهم نبود سری به امام زاده ها و اماکن مقدس می زدند.

کرسی ها گرمابخش محافل شب یلدایی قم

وی عنوان کرد: اگر چه دیگر مردم قم همانند دیگر شهرها از کرسی استفاده نمی کنند و یا به صورت وسیله ای تزئینی درآمده است اما در گذشته یک وسیله گرمایشی مهمی به شمار می رفت که در شب های یلدا نیز حالی و هوای خاصی به مهمانی ها می بخشید. کرسی وقتی در شب های زمستان و شب یلدا دلچسب می شد که انگشتان پا از سرمای برف و بوران یخ می زد و برای گرم کردن آن پاهایمان را زیر لحاف کرسی دراز می کردیم و سرما را از وجودمان دور می ساختیم. کرسی در خانواده های قمی حکم یک محور برای جمع شدن اعضای خانواده را داشت حتی درنشستن زیر کرسی، احترام به بزرگ ترها و حرمت برای مهمان به فراموشی سپرده نمی شد و بالاترین جای کرسی برای مهمان و ریش سفیدان قرار می گرفت.

گرامی یادآور شد:مردم قم بی شک از کرسی های خود خاطرات زیادی دارند. کرسی به خصوص در شب یلدا یکی از بهترین وسیله ها برای جمع شدن ها و گذران وقت در بلندترین شب سال بود.

وی تصریح کرد: کرسی هایی که با ذغال سرپا می شد و حرارت دلچسبی داشت و گاهی هم برای کودکان شیطان وسیله ای برای بازی کردن و بالا رفتن و پایین پریدن بود.

این استاد قم پژوه خاطرنشان کرد: کرسی ها در واقع میزهایی دارای چهار پایه بود که با لحاف های دست دوز و زیبا پوشیده می شد که گاه حکم میزهای امروزی را برای گذاشتن خوراکی ها داشت. البته کرسی در شب یلدا زیبایی دیگری داشت و به انسان دلگرمی می داد که گویا زمستان نیز به خوبی و خوشی تمام می شود و بهار آمدنی است. زیر کرسی ها را منقل هایی از ذغال قرار می دادند. البته برخی که وضعیت بهتری از نظر مالی داشتند بعد از انقلاب از کرسی های برقی استفاده می کردند.

بردن هدیه های شب یلدایی از سوی تازه دامادها برای عروس

گرامی عنوان کرد: شب یلدایی یکی از رسومات قمی بود که در آن تازه دامادها برای خانواده عروس هدایایی را می آوردند که غالبا در یک سینی زیبایی آن را می چیدند و علاوه بر پارچه و لباس یا زیور آلات گاهی متشکل از میوه و تنقلات و شیرینی بود.

وی گفت: بی شک بهترین ره آورد شبهای یلدا همنشینی و جویا شدن از حال هم و صله رحم است که باید ترویج شود. دین اسلام نیز بر صله رحم و گره گشودن از مشکلات تاکید دارد و چه خوب است که جوان ترهای ما به جای غرق شدن در فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی مختلف، کمی هم برای رسم ها و آئین های سنتی وقت بگذارند.