✅ پیشینه مدرسه در قم

سیدمحسن_محسنی

با آغاز سال تحصیلی مناسبت دارد که به پیشینه مدارس و آموزش به سبک جدید در قم اشاره‌ای می‌شد. در این خصوص به جز مطالبی که استاد فقیهی به تفاریق در نوشته‌ها و مصاحبه‌هایشان گفته‌اند و جزوه‌ای که استاد عرب‌زاده به نام «جغرافیای تاریخی قم» نشر داده‌اند و حسب محتویات کتاب نویسنده‌اش فرهنگی بوده و ممکن است باز خود مرحوم فقیهی باشد و پراکنده های دیگر که به تاریخ آموزش در قم پرداخته شده است، دو تن به طور اساسی به این مسئله پرداخته‌اند:
نخست محقق گرامی جناب مهدی عباسی است که با کوششی در خور تحسین و با تحصیل اسناد و عکس‌های کمیاب و حتی نایاب و مصاحبه‌های حضوری(ثبت تاریخ شفاهی)، جلد اول تاریخ معارف قم را در سال ۱۳۸۸در نسخ محدود(گویا ۱۱۰نسخه) با ثبت نام قبلی در اختیار آنان قرار دادند که نایاب مطلق است و نگارنده با کوشش بسیار یک نسخه از آن را نیز نتوانست دستیاب کند. چاپ دوم این اثر را بنیاد قم پژوهی با اصلاحات و اضافات در سال ۱۳۹۲ منتشر کرده است که با افزودنی‌های بسیار همراه است. جناب عباسی آثار ارزشمند دیگری در باره قم که متضمن اسناد و عکس‌های کمیاب است، از جمله «تاریخچه خرکداری، گاریداری و درشکه‌سواری در قم» و ورزش باستانی تألیف کرده‌اند. امیدواریم موفق شوند «تاریخ آستان مبارک قم» و «تاریخ قم» را هر چه زودتر نشر فرمایند که بی‌شک بی‌نظیر خواهد بود.
دیگری جناب سید رضا باقریان موحد‌ند که با پیگیری مدام و رجوع به مدارس و فرهنگیان قدیم و ورثه مرحوم رشدیه اولین بنیانگذار مدارس در ایران و قم، اسناد و عکس‌های ارزشمندی را گردآوری کرده‌اند و فعلا دو جلد آن را تحت عنوان «اسناد دبیرستان حکیم نظامی» و «اسناد دبیرستان صدوق» به وسیله مجمع ذخایر اسلامی و بنیاد قم‌پژوهی منشر کرده‌اند. آقای باقریان برای بنده نقل کردند که عکسی بر روی کتاب مدرسه صدوق بود که گویا تصویر دانشمندی از مرکز فضایی ناسا در آمریکا در دوران تحصیلش در دبیرستان صدوق را نشان می‌داد و ایشان از طریق دوستانش سفارش خرید ده جلد را داده بود.
شکایتی هم جناب باقریان داشتند که تقریبا تمام مدارس قم به جز یکی – دو تا اسناد خود را در سال‌های اخیر امحاء کرده‌اند که موجب تأسف بسیار است. ایشان می‌گفتند این مقدار مدارکی که پیدا کردم همه در جاهای نمور و پر از حیوانات موذی بود و این‌که با چه زحمتی آنها را تمیز کرده و بعضی را با کمک رایانه آماده چاپ کرده است. طرفه اینکه متولی اصلی مدارس هیچ اعتنایی به تاریخ و هویت موسسات وابسته به خود ندارد.
به یاد دارم که مجله آینده با مدیریت استاد ایرج افشار یا یکی از خوانندگانش از دانشگاه محل تحصیل دکتر محمد مصدق در باره سوابق ایشان سئوال کرده بود. دانشگاه اطریشی بعد از صدی و اندی سال یا چندین دهه به طور دقیق مشخصات مربوط را داده بود.
نمی‌دانم چرا ما در مورد هویت و سوابق‌مان اینقدر بی‌اهمیت‌ایم و حتی اصرار بر امحاء آن داریم. امیدواریم اهل نظر علت پافشاری عملی(و نه نظری و گفتاری) ما ایرانیان برای «هویت‌زدایی» و«نابودی آثار تاریخی و طبیعی» را از هرجهت بررسی و اعلام فرمایند. همچنین امیدواریم جناب باقریان موحد – که خود از فرهنگیان محقق و شریف و نجیب و زحمتکش‌اند – گزارش مبسوطی را در این زمینه برای درج در تاریخ مرقوم بفرمایند. جزاکم الله خیرا،خیر الجزا