💠 خداحافظی کتاب‌خانه ملی از قم

✍️ سیدمحسن محسنی

۱۴۰۰/۰۳/۲۹

هر چند قم به‌حق شهر کتابخانه‌های عمومی و خصوصی نام گرفته است، لیکن جای مرکز اسناد و کتابخانه ملی در این شهر خالی بود.
کتابخانه ملی هر کشور/ منطقه، در واقع حافظه ملی آن‌جا محسوب می‌شود. کتابخانه ملی وظایف متعدد و فراتر و گسترده‌تر از یک کتابخانه معمولی و عمومی دارد؛ ازجمله:
۱. گردآوری نسخ خطی ارزشمند
۲. گردآوری اسناد تاریخی آن منطقه
۳. گردآوری عکس‌های تاریخی
۴. گردآوری فیلم‌ها و نوارهای تاریخی
۵. تخلیه بایگانی راکد دستگاه‌های دولتی و عمومی و جداسازی اسناد ارزشمند و ناارزشمند و خارج سازی اسناد نخست و امحاء اسناد اخیر و در نتیجه ایجاد فضای بیشتری برای دستگاه‌های مزبور
۶. تدوین تاریخ شفاهی
۷. طبقه‌بندی و فهرست‌نویسی و معرفی منظم اسناد و مدارک جهت بهره‌وری از آنها
۸. انتشار نشریات مرتبط با وظایف خویش
وظایف متعدد دیگری بر دوش این کتابخانه است که به جهت رعایت اختصار از ذکر آنها خودداری می‌شود. طالبان به اساسنامه این کتابخانه رجوع فرمایند‌.
قم به چند جهت مستحق تشکیل کتابخانه ملی است؛ از جمله:
۱. تاریخ و قدمت حدودا هفت هزار ساله و شاید بالاتر از لحاظ استقرار انسان در این خطه
۲. مرکز نخست مذهبی کشور
۳. مرکز سیاسی دوم کشور
۴. قم شهر کتابخانه‌ها است و کتابخانه ملی تکمیل کننده این وصف است.
۵. انبوهی از اسناد تاریخی و نسخ خطی در این شهر پراکنده است که تنها کتابخانه ملی قم می‌تواند آنها را ساماندهی و معرفی کند. می توان گفت قم فعال‌ترین و زنده‌ترین شهر از حیث گردش و استقرار اسناد و نسخ خطی شرقی – اسلامی در خاورمیانه یا حداقل یکی از شهرهای مهم این منطقه است.
۶. وجود پژوهشگران متعدد و نخبه کشوری در این شهر که بسیاری از نیازهای آنها را صرفا کتابخانه ملی قم می‌تواند پاسخ دهد.
۷. محل سکونت و زادگاه برجسته‌ترین و بیشترین تعداد نسخه‌شناسان و فهرست‌نویسان نسخ خطی (اسلامی – ایرانی) در سطح کشور و بعضی در سطح خاورمیانه و جهان شر‌ق‌شناسی همچون مرحوم عبدالحسین حائری و استاد آیت‌الله سید احمد اشکوری و فرزندان دانشمندش.
بر اساس همین نیازها بنیاد قم‌پژوهی از چند سال پیش پیگیر تشکیل کتابخانه ملی در این شهر بود. در ملاقاتی که اعضای این بنیاد با رئیس وقت مجلس شورای اسلامی داشتند، این خواسته مطرح شد و خوشبختانه به مرحله اجابت رسید.
در پی این امر، کتابخانه ملی شعبه قم، به صورت موقت در یکی از خانه‌های فرسوده سازمانی در خیابان باجک استقرار یافت.
متاسفانه ظاهرا تصوّر متصدیان محلی این استان از کتابخانه ملی، نهایت چیزی در حد کتابخانه‌های عمومی است و نه فراتر بل فروتر.
دلیل این سخنم عملکرد اینان در برابر شعبه این کتابخانه طی این دو سه سال در قم است.
به همین علت تلاش چند ساله مدیر شعبه قم جهت تامین ساختمانی مناسب به جایی نرسید. اینک تصویر نامه خداحافظی ایشان را که در اختیار ما قرار گرفته است، ملاحظه فرمایید.
به نظر توضیح بیشتری لازم‌ نباشد.