💠 روستای البرز پتانسیل فراموش شده گردشگری در حاشیه کویر قم

✍️ ابوالفضل قیامی – حسین صادقی

البرز نامی است با شکوه
به شکوه سرفرازی دماوند
به شکوه فوران چاه‌های نفتی (۱۳۳۴ش، با حدود پنجاه متر ارتفاع و بزرگ‌ترین فراوان نفتی جهان تا به امروز و رکوردار ثبت گینس)

به شکوه عقابان تیزپرواز و عظمت دال‌های سیاه بر فراز سایت پرنده‌نگری منطقه البرز

به شکوه دیرینگی پیوند دو رودخانه قمرود و قره‌چای

به شکوه ایستادگی در عین خمیدگی قامت پل دلاک در بستر شکل‌گیری رود مسیله

به گستردگی و تواضع کویر مرکزی در تابش خورشید با گونه‌های حیات وحش و گیاهی

به ایستادگی تاریخی و همجواری کاروانسرای سام‌آباد، مظفرآباد، شیرین قلعه، قلعه قمرود با کارونسرای روستای البرز

به همسایگی تالاب‌های بهشت معصومه و حوض سلطان با طی کردن یک مسیر برای دیدن زیبایی‌های هر دو تالاب

به همجواری تپه هشت هزار ساله قره‌تپه قمرود و آثار زینت‌بخش موزه ملی آن با تپه البرز که جابه‌جایی دو استقرار را از نظر قدمت دارند

به همجواری روستا با تنها امامزاده منطقه قمرود (شش امامزاده نگینی در اطراف روستا) و … .

اما افسوس و صد افسوس که این روستا علی‌رغم:
– پتانسیل گردشگری بالا با ده‌ها جاذبه تاریخی و طبیعی در خود و اطرافش

– نزدیکی به شهر (تا میدان ۷۲ تن حدود ده کیلومتر در بخش مرکزی از توابع قمرود)

– قرار گرفتن در مسیر شاهراه خراسان بزرگ (جاده ابریشم ) و چهار سوق ری باستان

– برخورداری از بودن مجموعه کامل تاریخی منحصر به فرد با قابلیت تبدیل به بوم گردی
(کاروانسرای البرز با قدمت صفویه – قاجاریه با پلان مستطیل با نوزده حجره و یک حیاط مرکزی و چهار ایوانه و مجموعه آب‌انبار، مسجد و خانه اربابی زیبا با درختان کاج سربرافراشته)

– وجود تپه‌های باستانی البرز با قدمت هزاره چهارم تا هزاره اول قبل از میلاد با سفال‌های نخودی رنگ و خاکستری زیبا شبیه سفال‌های سیلک کاشان

– پل دلاک در شمال روستا با قدمت صفوی بر روی رودخانه قمرود و قره‌چای با حدود ۲۵ چشمه که متاسفانه امروز سه چشمه بیشتر باقی نمانده

– و تالاب بهشت معصومه با ترکیب آب‌نفت و نمک و پرندگان و زیستگاه جانوری و منحصر به فرد خود با حدود پنج هکتار

– قابلیت کاشت درختان پسته در روستای البرز با جنبه اقتصادی زیادی برای روستای البرز و اشتغال روستاییان منطقه

– روستایی که روزگاری به دلیل سکنه بومی شاهسون و ترک زبانش و تیره‌های کم طایفه کلکو، سرشار از هیاهوی دامداران و کشاورزان بوده است، امروز خالی از سکنه است.

– امروز این روستا ساکت و افسرده منتظر دست نوازشگری است از بخش خصوصی که با همت بلند میراث فرهنگی این منطقه را زنده کند و با احداث زیر ساخت مناسب حیات و زیست را دوباره به روستا به جریان بیندازد.

و اما پیشنهاداتی چند برای توسعه گردشگری روستا
۱. شناسایی و امکان‌سنجی پتانسیل‌های تاریخی و طبیعی و معرفی جاذبه‌های روستا در سطح منطقه‌ای و ملی و بین‌المللی

۲. ایجاد وب‌سایت مخصوص برای روستا و روستاهای همجوار آن و برنامه‌ریزی برای جذب گردشگران داخلی و توریست‌های اروپایی به خاطر کویری بودن منطقه

۳. برنامه‌ریزی برای استفاده از جاذبه‌های طبیعی منطقه به‌ویژه مناطق بیابانی و کویری برای گردشگری (کویرنوردی، شترسواری، ستاره‌شناسی، و دیدن جاذبه‌های بیابان از قبیل یاردانگ‌ها و تپه‌های ماسه‌ای و پلی‌گون‌ها)

۴. ارتقاء وضعیت بهداشتی، درمانی تفریحی، پذیرایی و زیربنایی روستا و روستاهای اطراف آن

۵. برگزاری جشنواره‌های فرهنگی تاریخی هنری (به‌ویژه مسابقات اسب‌دوانی و شترسواری و جشنواره غذا و صنایع دستی در روستا با هدف معرفی هرچه بیشتر روستا و روستاهای همجوار)

۶. تلاش برای رفع محدودیت و موانعی که اداره منابع طبیعی و دیگر موسسات برای ایجاد بوفه و مغازه و خدمات گردشگری در روستای می‌کنند

۷. حمایت دولت از سرمایه‌گذاران با اولویت حمایت از سرمایه‌گذاران بومی از طریق اعطای وام‌ها با نرخ بهره پایین برای ساخت بوم‌گردی در کاروانسرا و آب‌انبار روستای البرز

(خوشبختانه مرمت و احیاء مجموعه کاروانسرا و بناهای ان در حال انجام است. امید آنکه بازسازی خانه‌های درون روستا شرایطی را فراهم کند تا جمعیت روستا که خارج شده‌ و به منطقه شهید بهشتی قم و اطراف رفته‌اند دوباره به روستا برگردند و دوباره توسعه پایدار و اشتغال و جذب جمعیتی را در روستا داشته باشیم.)

فقط امید و امید که آرزوهایمان از خیال و رویا به واقعیت بپیوندد.

فاز اول مرمت کاروانسرای البرز در استان قم آغاز شد

مدیرکل میراث فرهنگی قم گفت: فاز اول مرمت کارونسرای البرز واقع در بخش مرکزی استان قم آغاز شد.

به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم، حمید یزدانی مدیرکل میراث فرهنگی این استان گفت: فاز اول مرمت کاروانسرای البرز با هزینه‌ای بالغ بر یک میلیارد و صد میلیون ریال از محل اعتبارت استانی آغاز شد.

مدیرکل میراث فرهنگی قم ادامه داد:این عملیات شامل تخریب الحاقات غیر اصوالی، اجرای پوشش ها، پایه چینی آجری و سنگی، مرمت بام، و استحکام بخشی اضطراری است.

یزدانی با بیان ویژگی های این اثر افزود: کامل بودن مجموعه شامل کاروانسرا، مسجد، آب انبار، حمام، خانه اربابی و سر در وردی یک باغ مهمترین ویژگی این مکان تاریخی است و حضور این عناصر در کنار یکدیگر در منطقه منحصر بفرد است.

او گفت: مدرک مستندی برای تاریخ گذاری کاروانسرای البرز وجود ندارد اما با توجه به نوع ساخت و احتمال همزمانی آن با دیگر ساختمان های مجموعه می توان آن را به دوره قاجار نسبت داد.

مدیرکل میراث فرهنگی قم ادامه داد: اصلی ترین مصالح به کار رفته در این بنا آجر و در قسمت زیر سازی دیوارها از سنگ استفاده شده است. تخریب قسمتهایی از کاروانسرا، سیمای آن را مخدوش کرده که مرمت اضطراری در قسمت های از این بنا ضروری است.

گفتنی است. کاروانسرای البرز در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
@mirase_karime