💠 سخنی در خصوص بافت تاریخی قم

✍️ سیدمحسن محسنی

ما در خصوص بافت تاریخی با دو پرسش اساسی روبروایم:
۱. چرا باید بافت تاریخی حفظ شود و طرفداران این عقیده چه کسانی‌اند؟
۲. چرا باید بافت تاریخی تخریب شود و معتقدان و تصمیم گیرندگان و اجراکنندگان چه کسانی‌اند؟
جز از راه صحبت و مذاکره و مباحثه و مناظره و بررسی و تحقیق و رجوع به مقررات قانونی و اجرای مقررات مزبور، نمی‌توانیم به پاسخ برسیم.
خوشبختانه با شکل‌گیری چند تشکل مردمی در قم باب این بحث‌ها باز شده است. ازاین رو امید داریم به نتایجی مطلوب و مثبتی برسیم که نفع همگان در آنهاست. این چند خطی که نگارنده می‌نویسد، فقط طرح موضوع آن هم بسیار ابتدایی تلقی شود.
چرا بافت تاریخی مهم است؟ اینک از دیدگاه یک طرفدار حفظ بافت به قضیه نگاه می‌کنیم.
اگر صرفا و صرفا از منظر اقتصادی که اینک ملاک مهمی برای بسیاری است (صرف نظر از بحث تاریخ و فرهنگ و هویت و حفظ میراث که در جای خود به آن خواهیم پرداخت) به بافت تاریخی قم نگاه کنیم، با مرمت و احیاء بافت تاریخی ما می‌توانیم اقتصاد شهر و استان قم را متحول و برای بسیاری شغل و کار سالم ایجاد کنیم.
تجربه پاره‌ای از کشورهای همسایه و شهرهای کشور همچون یزد و کاشان را در پیش رو داریم. هرچند اعتقاد دارم آنها هم نتوانسته‌اند، از این ظرفیت‌ها به احسن وجه بهره‌برداری کنند.
باید توجه داشت قم پاره‌ای مزیت‌ها دارد که منحصر به خود است و دیگر شهرها ندارند، از جمله نزدیکی به پایتخت و وجود راه‌های مواصلاتی با این مرکز که در حال تقویت نیز است.
در بافت تاریخی قم با رعایت شروطی می‌توان این ظرفیت‌ها را برای جلب گردشگر و رونق اقتصادی ایجاد کرد:
۱. اقامتگاه بومی برای مسافران و زائران در خانه‌های تاریخی و قدیمی
۲. ایجاد کارگاه‌های صنایع دستی و بومی استان از جمله
انگشتر سازی
چاقو سازی
فرش دستباف و ابریشمی که قمی آن شهرت جهانی دارد
گیوه دوزی
فرآورده‌های تزیینی چوبی
سرامیک و سفال
بافتنی‌های سنتی و …
۳. محلی برای عرضه محصولات خوراکی و سنتی استان از جمله
پسته که یکی از بهترین مزه های آن در جهان را پسته قم دارد. دوستانی که تردید دارند از پسته قم میل فرمایند تا به‌درستی این سخن ایمان آورند.
تاسیس کارگاه سوهان‌پزی. سوهان قم مستغنی از تعریف است.
خشکبار به‌خصوص فندق بشنوه و هم چنین
زعفران که قمی آن نیز در متون تاریخی ستوده شده است.
۴. ایجاد خانه – موزه
بافت تاریخی برای افزایش جذابیت نیاز به ایجاد خانه – موزه دارد؛ خاصه که قم از نظر موزه کمبود اساسی دارد.
۵. زورخانه. بافت تاریخی برای افزایش جذابیت نیاز به تاسیس زورخانه دارد.
۶. نانوایی سنگکی. نان سنگک قم و شاطرانش شهرت کشوری داشته‌اند.
۷. کبابی.
نان سنگک و کباب قم شهرت کشوری داشته‌اند.
نان سنگک قم می‌تواند با شرایطی به برندی در میان نان‌های کشور تبدیل شود.
ناصرالدین شاه در سفرنامه‌اش به قم و رهبر فقید انقلاب در شعرش از این هردو یاد کرده.اند.
۸. لبنیات سنتی و محصولات عشایری ( محصولات ایل کلکو)
قنواتِ قم اینک به مرکز مهم لبنیات سنتی تبدیل شده است.
بافت تاریخی می‌تواند جایی برای عرضه محصولات لبنی سنتی باشد.
۹. ایجاد غذاخوری و قهوه‌خانه‌های سنتی به معنای واقعی (و نه سنتی‌نما که اینک رایج است)
۱۰. کتاب‌های دست دوم
قم ظرفیت عظیم منطقه‌ای در خاورمیانه برای عرضه کتاب‌های شرقی – اسلامی – ایرانی دارد.
بافت تاریخی قم بهترین محل برای عرضه و خرید و فروش این کتب است؛ کما اینکه عملا این کار به صورت ضعیف در قسمتی از بافت تاریخی شکل گرفته است.
این فهرست را می‌توان ادامه داد. فعلا به همین اندازه بسنده می‌کند.
اگر رفتار درست و عاقلانه و آگاهانه و دوراندیشانه با بافت تاریخی قم داشته باشیم، نگارنده شک ندارد که تحول بسیار بسیار عظیم اقتصادی در قم صورت می‌پذیرد که صنعتی سازی قم (با آن آلودگی‌ها و بیماری سازی‌هایش) در برابرش هیچ در هیچ است و همه از منافع آن برخوردار خواهند شد از جمله شهرداری که نگاهدارنده شهر است‌. به هر حال باید در خصوص موضوع بحث شود.