💠 پیش‌بینی احتمال زلزله و سیل به طور هم‌زمان در قم

✍️ سیدمحسن محسنی

یکی از احتمالاتی که تصمیم گیرندگان مدیریتی در قم باید لحاظ کنند‌، پیش‌بینی وقوع هم‌زمان سیل و زلزله در قم است، ولو وقوع آن ضعیف باشد.
کافی است در ذهن تصور شود که سیل در بستر رودخانه با قوت زیاد جریان دارد؛ به گونه‌ای که بستر و بلوار مستقر در کف رودخانه به این علت بر روی رفت و آمد خودروها بسته شده است و هم‌زمان خدای ناکرده زلزله‌ای با درجه بالا به وقوع بپیوندد به گونه‌ای که ساختمان‌های کنار رودخانه فروریزند و امکان زیست یا ماندن در آنها به هنگام حادثه نباشد.

به عبارت دیگر بستر رودخانه مسدود است و مناطق شهری و حاشیه رودخانه مملو از مردم مصیبت‌زده در کنار ساختمان‌های فروریخته است.
نه امکان ورود نیروهای امدادی به‌راحتی وجود دارد و نه امکان خروج مردم بحران‌زده. بلکه تلاقی و گره خوردن این دو قابل تصور است. روشن‌تر میانه شهر و خط منتصف آن کاملا قفل شده است.

به‌راستی تصمیم گیرندگان مدیریتی قم برای چنین لحظاتی چه تصمیمی گرفته اند؟
زلزله دیروز منطقه تهران (۱۹ اردیبهشت ۹۹) و بارش‌های سنگین بهاری اخیر هشداری جدی برای پیش‌بینی این احتمال هر چند ضعیف در قم است.
نگارنده در نوشته اخیر خود در فصلنامه “عمران نامه” (زمستان ۹۸) با عنوان “رودخانه گلفشان قم از دیدگاه شهرسازی و شهرنشینی” به چنین احتمالی اشاره کرده است.
برای پیشگیری و امکان مانور مطلوب مدیریتی باید در بستر هیچ‌گونه بلوار و اتوبانی ساخته نشود و هم‌چنین در قسمت‌های رو به رشد شهر خاصه در حاشیه رودخانه که به سمت پردیسان در جانب شرقی رود و “تپه سلام” و نیروگاه حرارتی در حاشیه غربی رود (حاشیه پلاک‌های ۱۰۵۹۳ و ۴۵۶ و ۵۴ اصلی) درحال پیشروی است، از لب بستر و با رعایت حقوق ذوالحقوق حداقل صد متر باید به بلوار و فضای سبز – همچون رودخانه‌های دیگر از جمله زاینده‌رود اصفهان – اختصاص یابد.
اگر این پیشنهاد اجرایی شود خدای ناکرده در صورت وقوع هم‌زمان سیل و زلزله، قدرت مانور مدیریت بحران به مراتب افزایش می‌یابد و امکان ورود نیروی امدادی به منطقه و خروج مردم مصیبت‌دیده از منطقه و یا اسکان موقت آنها در حاشیه رود و در فضای سبز مذکور حداقل با نصب چادر و به دور از آوار ساختمان‌ها و گرد و غبار محیط فراهم می‌شود.
به عبارت دیگر در فضای سبز و آرامش بخش کنار رودخانه، مردم گرفتار منطقه به طور موقت اسکان می‌یابند.
جز آن چون رودخانه اناربار، شهر را تقریبا به دو قسمت مساوی شرقی و غربی تقسیم کرده است، اجرای پیشنهاد مذکور دسترسی خوبی در طول و عرض شهر در اختیار مدیریت شهری جهت امداد به مصیبت‌زدگان قرار می‌دهد.
روشن است سرویس‌های بهداشتی مستقر در فضای سبز کنار رودخانه نیز کمکی عظیم برای اسکان موقت زلزله‌زدگان ‌خواهد بود. در این صورت مقررات حاکمیتی و آمره ناظر بر رودخانه و بستر آن نیز رعایت شده است.

امیدواریم این هشدار جدی گرفته شود و سعی کنیم از پافشاری بر اجرای سیاست‌های پرخطا در طراحی شهری از جمله بلوارسازی در بستررود و ساختمان‌سازی تا نزدیک لب بستر اجتناب ورزیم.