💢 دیزی/ dizi یا دیزه /dize در لهجه قمی

دیزی یا آن‌گونه که قمی‌ها می‌گویند دیزه (dize در میان‌سالان و diza در کهن‌سالان) ظرف سنگی یا مسی بود که قدیمی‌ها بیشتر در آن آبگوشت می‌پختند. آبگوشت درباغی یا دیزه درباغی هم بین رعیت‌ها و باغبان‌ها معروف بود. آبگوشتی بود که رعیت‌ها صبح هنگام‌ بار می‌گذاشتند و دنبال کار خود می‌رفتند که تا ظهر کم‌کم بر روی آتش هیزم یا هیمّه (چوب خشک) جا بیفتد. چوپان‌های ما آن را بر روی آتش سِر ser بار می‌گذاشتند. سِر ورق‌های کلفت و خشک ناشی از فضولات کوبیده شده با پای گوسفند در کف میش گردون و آغِل بود که از سال قبل باقی می‌ماند. سِر گویا کوتاه شده سرگین باشد. دیرسوز و با دوام بود. این آبگوشت‌ها بوبَرنگ و طعم خاصی داشت. آن‌ها که خورده‌اند می‌دانند و بس.
تلفظ این ظرف در قم دیزه بود ونه دیزی. هنوز هم قمی‌های قدیمی دیزه آبگوشت یا دیزه سنگک (دیزه‌ای بزرگ‌تر) می‌گویند. شاهد آن را امروز در متنی قاجاری دیدم:
“درِ چشمه به اندازه دیزه‌ای است.”
(تاریخ دارالایمان قم، محمدتقی بیک ارباب، ص ۱۱۲)

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۱/۰۳