💢 زندگینامه آیت‌الله حاج میرزا مهدی فیض قمی به مناسبت چهلمین روز در گذشت

🔹سیدمحسن محسنی

زندگینامه آیت‌الله حاج میرزا مهدی فیض قمی

💠 بیت مرجعیت و خانه تاریخی و باشکوه خاندان فیض قمی

خاندان فیض قمی یکی از خاندان‌های سرشناس و موثر در تاریخ و تحولات حدودا دویست ساله اخیر قم‌اند. ورود این خاندان به قم به زمان واگذاری تولیت مقبره فتحعلی شاه به میرزا محمد علی قرقی و سپس برادرش، میرزا محمد خوانساری در قم بر می‌گردد.
میرزا علی‌اکبر فیض فرزند اخیر و متولی بعدی مقبره شاه قاجار از تاریخ‌نگاران و ادیبان به‌نام قم در دوران ناصرالدین شاه محسوب می‌شود.
فرزند وی حضرت آیت‌الله العظمی حاج میرزا محمد فیض از مراجع بزرگ تقلید در دوران پهلوی اول و دوم بعد از فراغت از تحصیل و بازگشت از عتبات عالیات خانه‌ای بزرگ در محله اسحاقیه در کوچه آقا سید اسماعیل خریداری می‌کند که متعلق به یکی از اعیان و بزرگان قم بوده است.
با درگذشت ایشان این خانه از طریق ارث و خریداری سهام دیگر بازماندگان به حضرت آیت‌الله حاج میرزا مهدی فیض فرزند او – که اخیرا درگذشتند – می‌رسد.
از همان زمان ورود آیت‌الله فیض بزرگ که در تاسیس و تحکیم حوزه علمیه قم نقش شاخص و پررنگی داشته است، سنتی به معنای واقعی به شکل روضه‌خوانی و دعاخوانی در این خانه شکل می‌گیرد که تا امروز ادامه یافته است. سنتی با حدود یک صد سال سابقه.
سنتی که می‌تواند به عنوان یکی از جاذبه‌های معنوی و مذهبی شهر هم طرف توجه باشد. هرکسی می‌خواهد سرشار از انرژی مثبت شود حتما این مجالس را تا برقرار است، درک کند.
البته مجلس با وجود مرحوم آیت‌الله فیض لطف دیگری داشت.
سنت حسنه دیگر که در این خانه جاری است، گشاده بودن در بیت بر روی نیازمندان بوده است. هیچ‌گاه مراجعان به در بسته نمی‌خوردند.
حواله‌ها همه برای گشایش کاری و باز شدن گرهی به خط شخص آیت‌الله حاج میرزا مهدی به این‌جا و آن‌جا نگاشته می‌شد. وی کارهای اجتماعی را از اهم امور خود می‌دانست. (رحمت الله علیه)
خانه شکوهمند و تاریخی فیض با مساحت حدود ۱۳۰۰ متر مربع تنها خانه تاریخی بازمانده در قم است که دارای بیرونی و اندرونی است.
خانه دیگری که این ویژگی را داشت و نگارنده آن را دیده بود، خانه تاریخی و ثبت شده سلامت بود. متاسفانه این خانه چند سال پیش تخریب شد. بدین ترتیب خانه فیض از این لحاظ در قم یگانه است.
حدود ده پانزده سال پیش کارشناسان میراث فرهنگی از تهران پرونده‌ای برای این خانه تشکیل دادند و قدمت آن را پیرامون ۲۰۰ سال تشخیص دادند. (به نقل از دکتر محمد باقر فیض)
این تشخیص به نظر، مقرون به‌درستی است.
پاره‌ای از تحولات مهم مذهبی و تاریخی و اجتماعی قم در یک صد سال اخیر در این خانه شکل گرفته است. با این وصف جدا از کالبد و معماری بنا، از لحاظ رویدادهای مزبور نیز این خانه اهمیت بسیار دارد.
خاندان فیض قمی که خاندانی گسترده‌اند، نقش عمده‌ای در تحولات گوناگون قم و پیرامون در دوران معاصر داشته‌اند. در خصوص نقش این خاندان باید رساله‌ای منفرد نگاشته شود.
با التفات به این که خانه مزبور بیت مرجعیت بوده است و هم به لحاظ میراث فرهنگی و قدمت، نگهداری و حفظ این خانه و سنت‌های جاری در آن باید از الویت‌های متولیان فرهنگی و مذهبی و اجتماعی شهر باشد.
در هر صورت همه علاقه‌مندان باید برای حفظ این میراث ارزشمند از هیچ‌گونه کوششی کوتاهی نکنند. ممکن است برای نگهداشت خانه نیاز به کاری جمعی باشد که جزئیات آن سپس بیان می‌شود.
در خصوص کالبد و تاریخ شفاهی جالب و جذاب این خانه نیز باید تحقیق مستقلی صورت پذیرد. ای‌کاش این کار در زمان حیات آیت‌الله حاج میرزا مهدی انجام می‌شد. به هرحال موضوعی بسیار جذاب برای دانشجویان معماری مهیا است.
در پی، عکس‌های ارسالی دکتر محمد باقر فیض را ملاحظه می‌فرمایید.

💢 خانه تاریخی قاجاری خاندان فیض در باجک