💢 نمدمالی در قم

نمد پوشش ضخیمی بود که از پشم مالیده گوسفند تهیه می‌شد. نمدمال‌ها کسانی بودند که با مالیدن و پاکوفتن بر روی پشم‌های نمدار این پوشش را تهیه می‌کردند. عموما هنگام تهیه دست کم دونفر و بیشتر چهار نفر بودند که با دست انداختن در شانه یکدیگر و برآوردن آوایی همچون هوم نمدها را می‌مالیدند. این پوشش را بیشتر چوپان‌ها استفاده می‌کردند. هنگام سرما آن را می‌پوشیدند و هنگام غذا خوردن آن را در زیر می‌انداختند. هنگام کوچ در لای نمد می‌خوابیدند. در بیابان بهترین پناه بود. در هنگام ییلاق و قشلاق کردن اگر باران می‌بارید به نمد پناه می‌بردند.‌ هنگام بازگشت از ییلاق حتی اگر چند شبانه روز باران می‌بارید به جز نمد رختخواب دیگری نداشتند و من تعجب می‌کردم چگونه در این حال و هوا و سرما طاقت می‌آورند. نمد هم لباسِ در سرما بود و هم زیرانداز بود و هم رختخواب. استفاده‌های دیگری هم داشت. یادم می‌آید یکی از سگ‌های ما زالو خورده بود و دست نمی‌داد. چوپان‌ها بر رویش نمد انداختند و با انبر زالو را درآوردند.
محمد تقی بیگ ارباب در “تاریخ دارالایمان قم” نوشته شده در سال ۱۲۹۵ق از سی نمد مالی نام می‌برد. (ص ۶۲)
نویسنده آن در “کتابچه تفصیل احوالات دارالایمان قم‌” همین تعداد را تکرار می‌کند. (ص ۹۲)
در “کتابچه تفصیل حالات و نفوس و املاک دارالایمان قم” منسوب به همان نویسنده همین تعداد تکرار شده است. (ص ۱۷۴)
در “کتابچه اعداد نفوس اهالی دارالایمان قم” از نمدمالی در بازار مسگرها نام می‌برد و در بازار بزازها از دکان‌های حاجی علی نمدمال دو باب در یک جا و دو باب در جای دیگر یاد می‌کند. در خصوص دکاکین بعد از کاروانسرای حاجی کلبعلی بیگ از دکان‌های حاجی ملاحسین نمدمال دو باب و در گذر سلام‌گاه هم از یک باب نمدمالی نام می‌برد. (ص ۱۹۰ و ۱۹۵)
چون پدرم و عموهایم گوسفندداری می‌کردند هرچی به حافظه رجوع می‌کنم که از نمدمالی‌های قم چیزی را به یاد آورم، کسی به یادم نمی‌آید. خیلی کم رنگ و سایه روشن به نظرم می‌آید که قم هم نمدمال داشت. در این پنجاه سال اخیر تمام نمدها را از خارج قم تهیه می‌کردیم. از پدرم پرسیدم گفت از آشتیان تهیه می‌کردیم.‌ او اضافه کرد، قبلا پدر و پسری در بازار کهنه نمد مالی داشتند.
از مش قاسم نورمحمدی (زند) سَربند خودمان (ارشد چوپان‌ها و مسئول گله‌ها) ساکن قلعه‌چم پرسیدم، گفت که عموی بنده مرحوم حاج سیدمحمد محسنی هر چند وقت ده بیست تا نمد از آشتیان سفارش می‌داد، می‌آوردند. نمدهای صابونی خوبی بود. هر کدام چهار پنج سالی کار می‌کرد. نمدهای حالا ماشینی است و یک سال هم کار نمی‌کند. ایشان هم که بالای هفتاد سال سن دارد از نمدمالی قم چیزی به یاد نداشت.
بدین ترتیب گویا حداقل حدود پنجاه سال است که نمدمالی در قم متروک شده است.
این یادداشت به خواسته آقای حسین صادقی نوشته شد.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۱/۰۹