💢 یک ساخت نحوی تحذیری_تهدیدی در لهجه قمی

گاه در زبان‌ها و گویش‌ها و لهجه‌ها، برخی ساخت‌های نحوی به دلیل ویژگی‌های بلاغی، جنبه گفتار قالبی می‌یابند و مکررا کاربرد می‌پذیرند.

یکی از این دست ساخت‌ها در لهجه قمی که با کارکرد بلاغی تحذیر (: برحذر داشتن) و تهدید، کاربرد دارد، ساخت ماضی ساده دوم شخص با دو وجه مثبت و منفی پیاپی است که عموما پیش از آن، متمم یا مفعول یا قید یا جزء مکمل فعل مرکب یا بعضی از آن‌ها نیز می‌آید.

این ساخت در مَثَلِ:
شتر دیدی، ندیدی
هم به کار رفته است، منتهی در لهجه قمی، جنبه‌ گفتار قالبی گرفته است.

تحلیل بلاغی چنین ساختی، احتمالا این‌گونه است:
شرط + جزای شرط به صورت جمله امری تحذیری [+ تعلیل محذوف به صورت جمله خبری تهدیدی]؛
مانند:

[اگر] شتر [را] دیدی، [فرض کن که آن را] ندیدی [، زیرا مجازات خواهی شد]!

نمونه‌های دیگر:

دیگه بار من لغاز خوندی، نخوندی!: دیگر برای من لغز خواندی، نخواندی.

به کیَکه گفتی، نگفتی!: به فلانی گفتی، نگفتی.

کجاهَک رفتی، نرفتی!: به فلان جا رفتی، نرفتی.

با درخواست اصلاح و تکمیل.

دکتر علیرضا فولادی
۱۴۰۳/۰۱/۳۰