جاذبه گردشگری استان قم منطقه حفاظت شده پلنگ دره

گزارش قم گردی(طبیعت گردی) /هفته بیست و دوم / شنبه ۹۵/۰۲/۰۳
این هفته با دو گزارش در خدمت دوستان هستیم @qomgard
گزارش اول مربوط به منطقه حفاظت شده پلنگ دره
و گزارش دوم مربوط به تالاب بهشت معصومه است .
گزارش اول : پلنگ دره
روز جمعه مورخه ۹۵/۰۲/۰۲ به همراه گروه کوهنوردی ماهور، با جمعیتی حدود هفتاد نفر،عازم این منطقه شدیم . بازدید از این منطقه خارج از برنامه جاری قمگردی است . تعدادی از اعضاء قمگردی، سالهاست که عضو گروه ماهور قم بوده و غالب مناطق طبیعی و کوهستانی قم و روستاهای اطراف را بازدید و صعود کرده اند، لاکن گزارشی از آن تهیه نشده است . این اولین گزارش از این صعودها ست.
بدلیل تحت محافظت بودن این منطقه و ممنوعیت ورود بدون مجوز، بایستی هماهنگی با سازمان محیط زیست استان صورت گیرد که لازم است از مسئولین گروه ماهور برای انجام این هماهنگی تشکر لازم بعمل آید . @qomgard

ساعت حرکت، ۶ صبح از فلکه ایران مرینوس است.پس از طی مسافت حدود ۵۰ کیلو متر بطرف اراک، به روستای راهجرد میرسیم . با دوربرگردان بطرف قم، وارد روستا شده ودر یک مسیر باریک کوهستانی، بطرف منطقه حرکت می کنیم . اتوموبیل تویوتای سازمان محیط زیست جلو ، یک مینی بوس و حدود ده دستگاه تاکسی و سواری در پی، قطاراین کاروان است که بطرف دره پیش می رود . با گذر از یک مزرعه شخصی، کنار یک استخر و قنات آب توقف می کنیم .باید ماشینها پارک شده و ستون نفرات پیاده، بطرف دره حرکت کند . تعدادی از دوستان بهمراه خانواده و فرزندانشان در این بازدید شرکت داشتند . ستون جمعیت از یک دره طولانی با شیب نسبتا ملایم که در برخی قسمتها کمی تند هم می شود، بطرف قله حرکت می کنند . مسیر حرکت مملو ار انواع گیاهان بومی است ودر بخشهایی نیز پوشیده از درخت. و آنچه بیشتر خود نمایی می کند کنگرو ریواس است . چیدن و جمع آوری ریواس در این فصل، عمده ترین انگیزه این گروه هفتاد نفره بهمراه خانواده است . پاکتهای پر ریواس، تره کوهی و موسیر، سوغاتی است که افراد برای سایر اعضاء خانواده با خود به قم می آورند.

اطلاعات علمی و جغرافیایی” منطقه حفاظت شده پلنگ دره”
منطقه حفاظت شده پلنگ دره در موقعیت جغرافیایی N3418 E5022 درمرز بین استان قم و استان مرکزی، با وسعتي معادل ۳۱ هزار و ۷۳۵ هكتار در جنوب غربي و پنجاه كيلومتري شهرستان قم واقع شده است . اين عرصه كوهستاني در شمال منطقه حفاظت شده ۷۰ قله استان مركزي واقع شده و چندين كيلومتر مرز مشترك با اين منطقه دارد. در ناحيه شمالي پلنگ دره ، منطقه سلفچگان ، در ناحيه شرقي آن رودخانه قمرود و در ناحيه غربي آن چند روستاي دیگر(راهجرد – دیزیجان ) قرار گرفته است.
با توجه به ميانگين ارتفاع يك هزار و ۹۵۰ متري از سطح دريا ميزان بارندگي در اين منطقه نسبت به ساير نقاط استان قم بيشتر است. اين منطقه به علت وجود پلنگ و داشتن زيستگاه هاي جانوري و گياهي در آن از دير باز به اين نام شهرت يافته است. طبيعت پلنگ دره، صخره اي و تپه ماهوري است و قسمت كمي را نيز دشت تشكيل مي دهد. منطقه داراي پرتگاهها و مكانهاي مناسبي براي حيات وحش از جمله كل و بز است و بخش اصلي منطقه كه حدود ۵ كيلومتر طول دارد بعلت ويژگيهاي طبيعي و وجود پوشش گياهي و چشمه هاي فراوان مأمن پرندگان و ساير جانوارن است. درجه حرارت منطقه بين ۱۵- تا ۳۵+ درجه در سال متغير بوده و ميزان بارندگي ساليانه آن بين ۲۵۰-۱۵۰ ميليمتر است.
اقليم اين منطقه نيمه سرد و در زمستانها اكثراً پوشيده از برف است. وضعيت عمومي آب در پلنگ دره نسبتاً خوب است و پراكندگي چشمه ها به نحوي است كه در تمام طول سال آب كافي براي حيات وحش فراهم است . اين منطقه با تدابير حفاظتي كه طي سالهاي اخير صورت گرفته از جمعيت جانوري نسبتاً خوبي برخوردار شده است ، در دهه ۵۰ زيستگاه آهو بوده و هم اكنون دربردارنده انواع پستانداران از جمله كل و بز، قوچ و ميش، گرگ، روباه، شغال، تشي، خرگوش، گربه وحشي و… مي باشد پرندگان منطقه شامل كبك به تعداد فراوان، تيهو، انواع كبوتر، انواع گونه هاي پرندگان شكاري و گونه هاي مختلف خزندگان شامل مار، انواع مارمولك، سوسمار، بزمجه، لاك پشت است.
‘پلنگ دره’ از لحاظ پوشش گياهي داراي مراتع درجه ۲ و۳ است و عمدتاً ييلاق و ميانبند است گونه هاي گياهان مرتعي منطقه شامل انواع گرامينه، درمنه، كلاه مير حسن، كنگر، ريواس، گون، شيرين بيان و انواع درختچه از جمله بادام كوهي، نسترن وحشي، گز، تاغ، پسته وحشي و … بوده تراكم درختچه هاي بادام به نحوي است كه از كيلومتر ها در ارتفاعات خود نمايي مي كند.
وجود پوشش گياهي مناسب مرتعي و آب قابل دسترس و فراوان ، زيستگاه مناسبي براي انواع پستانداران، خزندگان و پرندگان ايجاد كرده و اين امر بر جاذبه هاي اكوتوريستي اين عرصه طبيعي افزوده است …

وجود ارتفاعات و قله هاي متعدد ، چشم اندازي زيبا به اين بخش از استان قم بخشيده است كه در طول سال شاهد حضور هموطنان و ورزشكاران جهت صعود به قله هاي مرتفع آن و استفاده از طبيعت زيباي كوهستاني منطقه است .
وجود ۲۳ چشمه كوچك و بزرگ از جمله چشمه اهو، شمشك ، شانيه ، پيرسلطان و پلنگ دره به طبيعت اين منطقه لطافت و طراوت بخشيده و آب مورد نياز طبيعت سبز و باغهاي اين منطقه را تامين مي كند . علاوه بر اين چشمه ساران ، وجود دو رشته قنات ، روستاهاي اطراف ، مزارع ، باغات و حيات وحش منطقه را سيراب مي كند . موقعيت خاص جغرافيايي و شرايط مناسب اقليمي،موجب شده تا از منطقه پلنگ دره به عنوان يكي از كانونها و ذخيره گاههاي گونه هاي مختلف گياهي ياد شود .
بر اساس مطالعات انجام شده ، تاكنون ۴۲۰ گونه گياهي در قالب ۸۰ تيره در اين منطقه شناسايي شده كه در اين ميان، تيره هاي شب بو، نعناعيان و گونها به ترتيب با ۴۴ ، ۳۳ و ۳۰ گونه، از اهميت و فراواني بيشتري برخوردارند. از مهم ترين گياهان منطقه مي توان به لاله زرد، انواع زنبق ها ، باريجه ، گل حسرت ، ريواس ، كاسني ، آويشن ، خاك شير و بادام كوهي اشاره كرد. اين منطقه غني ترين پوشش گياهي استان قم را به خود اختصاص داده است و، حدود ۲۰ درصد گونه گياهي آن داراي ارزش دارويي است . منطقه پلنگ دره از سال ۱۳۷۵ به عنوان منطقه شكار ممنوع و درسال ۱۳۸۸ در ليست مناطق حفاظت شده كشور قرار گرفت . اين منطقه از زيستگاههاي انواع وحوش از جمله پلنگ بوده و نام و شهرت خود را از اين حيوان گرفته است به همين جهت از ديرباز مورد توجه شكارچيان بوده است. شايد همين امر موجب شد كه پلنگ در منطقه اي كه به نام اوست ، بتدريج ناپديد و ناياب شود به گونه اي كه برخي احتمال انقراض نسل اين حيوان را در منطقه مذكور مطرح مي كنند.

به گفته مسولان ، آخرين بار ۱۰ سال پيش ، جسد يك قلاده پلنگ ۳ ساله از دست شكار چيان غير قانوني توقيف و ضبط شد و پس از تاكسيدرمي به موزه تاريخ طبيعي استان قم منتقل شد. مسوولان مي گويند از آن تاريخ تاكنون تنها آثاري از زيست پلنگ در اين منطقه رصد شده است . به گفته آنان تنها در حالي مي توان از انقراض يك گونه جانوري سخن گفت كه ۶۰ سال از آخرين مشاهده وجود آن در يك منطقه بگذرد. هم اكنون ۲۱ گونه پستاندار ، ۵۲ گونه پرنده ، ۱۳ گونه خزنده و دو گونه دوزيست در اين منطقه گزارش شده ،خرگوش ، شغال ، گرگ ، روباه ، گراز ، پلنگ ، گربه وحشي ، خارپشت ، خفاش بال بلند ،كفتار و جرد ايراني از جمله پستانداران اين منطقه عنوان شده است .
همچنين گونه هاي مختلف پرنده از جمله بلدرچين ، كبك ، عقاب ، سبزه قبا ، هدهد ، جغد ، پرستو ، چكاوك سر دم سياه و تيهو نيز در منطقه پلنگ دره شناسايي شده است . شاخص ترين گروه هاي جانوري منطقه نيز خزندگانند كه از تنوع نسبتا مناسبي برخوردارند ،تاكنون ۱۳ گونه خزنده متعلق به ۱۲ جنس ، شش خانواده و يك راسته در منطقه مشاهده شده است . انواع مارها ، سوسمار، بزمچه بياباني، لاك پشت ، آگاماي اليويه از نمونه هاي خزندگان اين منطقه هستند.

ابوالفضل قیامی