«سرای ملاحسین قم» موضوع پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی

در جلسۀ ۴۴۱ بنیاد قم‌پژوهی گزارشی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد: “باززنده‌سازی و یک‌پارچه‌سازی مجدد بخش شرقی بازار کهنه قم (طرح مرمت و احیای سرای ملاحسین و طراحی میان‌افزا در مجاورت آن)” که در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی دفاع شده است با حضور سرکار خانم مهندس زکیه مکارم نویسنده آن ارائه شد.

در ابتدای جلسه مهندس امیدواریان دبیر جلسه گفت: یکی از مباحث مهم در خصوص بافت تاریخی شهر قم‌ عدم استقبال دانشگاه‌ها و دانشجویان به بررسی و ارائه پایان نامه‌ها در حوزه معماری و شهرسازی پیرامون اقدامات اجرایی و فرصت‌ها و تهدیدهای پیرامون هسته مرکزی و بافت تاریخی شهر قم در سنوات گذشته بوده است.
خوشبختانه چند سالی است با توجه اقداماتی که در بافت تاریخی شهر قم خصوصا بهسازی محور تاریخی فرهنگی شهر قم شکل گرفته است دانشجویان حوزه معماری و شهرسازی ضمن نقد و بررسی اقدامات اجرایی به معرفی فرصت‌های توسعه میان‌افزا در هسته مرکزی و بافت تاریخی می‌پردازند.

در ادامه خانم مهندس مکارم با اشاره به این که سرای ملاحسین قم به علت همجواری با بازار تاریخی کهنه قم و مسجد جامع شهر و استقرار در مسیر اصلی توسعه شهر قم است دارای ارزش ویژه‌ای است. متأسفانه در سال‌های اخیر بنا به علت تغییرات به عمل آمده در نظام اقتصادی و اجتماعی پشتیبانی کننده از آن نقش خود را از دست داده و در نهایت با صدمات کالبدی جدی نیز مواجه شده است.
وی افزود: تضاد بین توسعه بی‌هویت شهر قم و ساخت و سازهای اطراف این سرا با محله تاریخی بازار کهنه و به‌ویژه گودبرداری زمین مجاور آن و رها کردن آن به مدت طولانی اصلی‌ترین عامل مخل مؤثر بر بنا است.
برای رفع این مساله، با مطالعه و مرور ادبیات این مجموعه تاریخی یعنی شناخت گذشته، ارزشیابی، مشاهده وضع موجود و آسیب‌شناسی، در نهایت طرح مرمت و احیای کاروانسرا ارائه گشت. در این طرح استعدادهای منطقه‌ای و مردم بومی ملحوظ گردیده است. بر این اساس با طراحی مجموعه جدید در مجاورت آن و ارتباط بخشی آن به سرا تلاش خواهد شد تا در وهله اول سرا از هر نظر محافظت شده و در وهله دوم با اتصال به مجموعه جدید رونق بیشتری پیدا کرده و احیا شود.

خانم مهندس مکارم گفت: به روش تحقیق کیفی از مردم محلی برخی نیازها و نظرات آنان جمع آوری شد و به صورت کمّی از طرح‌های بالادست نیز استفاده گردید. در این مطالعه نیاز به بناهای میان‌افزا با کاربری جدید مشهود بود. پروژه حاضر با نظر به اسناد و ارائه قالب ارجاع‌های تاریخی، اقدام به اصلاح روابط فضایی و بازسازی فضاهای از بین رفته نمود و نتایج آن در سه مقیاس ارائه شد. در این طرح ابتدا با دیدی کلی به لکه گذاری کاربری‌ها و اصلاح دسترسی‌ها پرداخته شد. سپس در مقیاس فهم معماری نقشه‌ها ارائه شدند. در نهایت با ارائه نقشه‌های کامل‌تر و جزئیات اجرایی در قالب طرح نهایی پروژه به پایان رسید.

در ادامه جلسه مهندس مهدی جهاندوست کارشناس ارشد مرمت با اشاره به این که یکی از اصول اصلی و مهم مرمت، حفاظت و بازآفرینی فضاهای تاریخی شهری، داشتن مبانی نظری مدون و علمی است که با توجه به عدم وجود چنین مبانی‌ای در ایران، اکثرا استناد به منشورها،‌ قطعنامه‌ها و کنوانسیون‌های خارجی معتبر یونسکو می‌شود که در این پایان نامه هم برای تبدیل به مقاله باید به این نکته مهم توجه بیشتری شود تا طرح نهایی از نظر اصول و پشتوانه علمی هم کامل تر شود.

در پایان جلسه حاضرین از زحمات خانم مهندس مکارم بابت این پایان نامه تقدیر و تشکر کردند.