گزارش جلسه ۵۰۷ بنیاد قم‌پژوهی از بازدید محوطه باستانی قلی‌درویش و قلعه گبری جمکران 6 - اردیبهشت - 1403 آشنایی و معرفی هجدهمین اثر تاریخی قم 17 - فروردین - 1403 💢 گشتی در قم و روستاهایش به روزگار قاجاران دلیل نامگذاری خیابان صفائیه 17 - فروردین - 1403 گذشته، حال و آیندۀ قم در کانال بنیاد قم‌پژوهی 16 - فروردین - 1403 💢 عمارت قاضی بالا 16 - فروردین - 1403 💢 برخی واژه‌های مربوط به “دست و پا” در لهجه قمی 14 - فروردین - 1403
گزارش جلسه ۵۰۷ بنیاد قم‌پژوهی از بازدید محوطه باستانی قلی‌درویش و قلعه گبری جمکران حسین صادقی پژوهشگر تاریخ و فرهنگ قم درباره محوطه باستانی قلی‌درویش بیان کرد که نخستین مطالعات علمی باستان شناسی درباره جمکران (قلی‌درویش) در سال ۱۹۸۱ میلادی توسط کلایس آلمانی صورت گرفته و مقاله‌ای تحت عنوان خوراباد و جمکران از محوطه استقراری […]
کاروانسرای طرلاب کاروانسرای طرلاب مربوط به دوره سلجوقی – دوره صفوی است و در شهرستان قم، بخش سلفچگان، روستای طرلاب واقع شده است. این کاروانسرا در سی کیلومتری جاده قم به طرف اراک واقع شده و بنایی است که به طول ۵/۸۷ متر و عرض ۲۸۰ متر است. کاروانسرای طرلاب از دو بنای چهار ایوانی […]
نام دو خیابان قدیمی قم برگرفته از نام‌های باغ‌هایی است که پیشتر در محل آن خیابان‌ها بوده‌اند؛ از جمله خیابان صفائیه که برگرفته از نام باغی در همین خیابان بوده است. محمدتقی بیگ ارباب هنگام وصف باغات طرف قبله از این باغ با عنوان “باغ صفا” چنین یاد می‌کند: “به قدر شصت جریب است. الان […]
درحال بارگذاری ...
اوج شکوفایی و زیبایی هنر کاشی‌پزی، کاشی‌کاری، خشت‌نگاری (خطاطی روی کاشی) هم از لحاظ رنگ و نوع نقوش و نوع نگارش در عهد قاجار است. از آخرین هنرمندان کاشی‌پز دوره قاجار می‌توان به حاج حسین کاشی‌پز قمی (خاک‌نگار مقدم) اشاره کرد که هم‌اکنون نسل سوم و چهارم ایشان در تهران فعالیت می‌کنند. امیدوارم در حفظ […]
تاریخ اتمام بنای کاشی کاری و صحن اتابک یا آینه به سال ۱۳۰۳ قمری بوده که به همت میرزا علی اصغر خان اتابک یا امین السلطان انجام گرفته است و استاد کاشی‌کار یا شاید معمار آن استاد میرزا آقا عبدالله الموتی و راقمه (خطاط) میرزا محمد ابراهیم طهرانی یا میرزا عمو (میرزا آقا) بوده است […]
از بارزترین آثار هنری عصر قاجار، نوع و شیوه کاشی‌کاری و کاشی‌پزی است: یک. سبکی کاملا متفاوت از اعصار قبل در شیوه نقاشی. دو. در نوع رنگ‌گذاری و ترکیب‌بندی رنگ‌ها که با بن‌مایه رنگ زرد است که رنگی غالب بوده است. سه. طرح و نقوشی کاملا متفاوت که تا حدود زیادی از هنر فرنگی (اروپایی) […]
کاروانسرای صدرآباد، مربوط به دوره صفوی – قاجار است. این کاروانسرا در ۳۵ کیلومتری شهرستان قم، بخش مرکزی، بیرون روستای محمدآباد واقع شده است. این اثر در تاریخ ۶ آبان ۱۳۶۳ با شمارهٔ ثبت ۱۶۶۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروانسرای صدرآباد دو حیاط (به جز حیاطی کوچک و […]
در “کتابچه تفصیل و حالات دارالایمان قم” از میرزا غلامحسین افضل الملک در وصف کهک می‌گوید: “در قریه کهک قاشق‌های خوب می‌تراشند و کوزه‌های نازک لطیف می‌سازند و آهنگری هم می‌کنند. ده بسیار معتبر بزرگی است.” امروز در کهک از آهنگری بالا با شتاب تصویر برداری کردم. پیشتر هم آن را دیده بودم. از صاحبش […]
نصرالله سلطانی‌نژاد (زاده ۱۳۱۵) کشتی‌گیر آزادکار ایرانی بود. او در مسابقات قهرمانی کشتی جهان ۱۹۶۱ که در ژاپن برگزار شد به مدال نقره دست‌یافت. اود ر تاریخ ۲۸ شهریور ماه سال ۱۳۵۵ شمسی در سن چهل سالگی وفات نمود و در قبرستان باغ بهشت شهر قم مدفون است. با تشکر فراوان از آقای علی سلطانی‌نژاد […]
دیزی یا آن‌گونه که قمی‌ها می‌گویند دیزه (dize در میان‌سالان و diza در کهن‌سالان) ظرف سنگی یا مسی بود که قدیمی‌ها بیشتر در آن آبگوشت می‌پختند. آبگوشت درباغی یا دیزه درباغی هم بین رعیت‌ها و باغبان‌ها معروف بود. آبگوشتی بود که رعیت‌ها صبح هنگام بار می‌گذاشتند و دنبال کار خود می‌رفتند که تا ظهر کم‌کم […]
در عمران‌نامه شماره بیست‌وچهارم 📖🖌 سید محسن محسنی، پژوهشگر در حوزۀ قم‌شناسی این نوشته در باره طرح جامع قم است که در حال تدوین و ترسیم است. مطلب مذکور مبتنی بر تجربه اداری – بالغ بر بیست و اندی سال – و مطالعات مستمر و مشاهدات میدانی نویسنده است که در ۲۶ پاره/ قسمت و […]
کاروانسرای پاسنگاندر شهرستان قم، بخش مرکزی روستای زنبورک (جنت آباد)، کیلومتر ۲۰ جادهٔ کاشان واقع شده است. ساختار بنا صفوی است، گر چه برخی آن را به قاجار نسبت داده و سازنده کاروانسرا را شخصی به نام حاج محمد باقر قزوینی معرفی کرده‌اند. ساختار معماری این کاروانسرا چهار ایوانی با دیواره چهارگوش آجری کامل، به […]
نام دو خیابان قدیمی قم برگرفته از نام‌های باغ‌هایی است که پیشتر در محل آن خیابان‌ها بوده‌اند؛ از جمله خیابان صفائیه که برگرفته از نام باغی در همین خیابان بوده است. محمدتقی بیگ ارباب هنگام وصف باغات طرف قبله از این باغ با عنوان “باغ صفا” چنین یاد می‌کند: “به قدر شصت جریب است. الان […]
سه گونه مطلب در این کانال انتشار می‌یابد: یک. گزارش جلسات هفتگی بنیاد قم‌پژوهی و معرفی آثار بنیاد؛ دو. اطلاع‌رسانی منابع و آثار قم‌شناسی؛ سه. یادداشت‌های مرتبط با قم‌شناسی. یادداشت‌ها، اخبار، تصاویر و هر مطلبی را كه برای اعضای كانال مفید می‌دانید، با ذكر منبع و نام نویسنده برای ما ارسال كنید. ما را به […]
در ۵۰ درجه و ۲۸ دقیقه و ۸۷۳ ثانیه طول جغرافیایی و ۳۴ درجه و ۳۲ دقیقه و ۳۱۰ ثانیه عرض جغرافیایی قرار دارد. ساختمان این بنا در دو طبقه مجزا ساخته شده است. شرقی – غربی بودن این عمارت از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد آن است. طول بنای عمارت بیش از هشتاد متر […]
سال نهم – بهار و تابستان ۱۳۸۶ شماره ۳۱ – ۳۲ نامه قم فصل‌نامه‌ای بود که حدود دو دهه با فراز و نشیب بردست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم منتشر می‌شد. مقالات و مطالب آن از نظر سطح یکسان نبود، اما در قحط بازار نشریات مربوط به قم‌شناسی، بسیار مغتنم بود و یکی […]
جدّ خاندان روحانی قم، سید محمدهادی روحانی، قم: مطالعات اسلامی نورالمهدی، ۱۴۰۲، ۸۱ ص.
گذرخان، سید محمدعلی ابطحی، تهران: ققنوس، چاپ اول، ۱۴۰۱، ۲۶۳ص. شاید در ادبیات جهان داستان‌های زیادی دربارۀ شخصیت‌های دینی و مذهبی و زندگی خصوصی‌شان نوشته شده باشد، اما در ایران کمتر این اتفاق افتاده است. گذرِ خان برای اولین‌بار به درون حوزۀ علمیۀ قم و نیز محافل و جلسات روحانیون سرک می‌کشد. رمان داستان پسری […]
🔸 موضوع: گزارشی از کتاب تازه انتشار یافته “تحولات فکری حوزه علمیه قم (۱۳۰۱ – ۱۳۵۷)” همراه با رونمایی از کتاب 🔹 با حضور: دکتر حجت‌الله علی‌محمدی مولف کتاب ↙️ زمان: سه‌شنبه ۱۴۰۱/۱۲/۰۲ ساعت ۱۹ ↙️ مکان: میدان رسالت – موسسه آموزش عالی طلوع مهر
💢 در آستانه نشر تاریخ اجتماعی قم و حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) از دوره قاجاریه تا انقلاب اسلامی در نگارش کتاب بیش از هزار سند استفاده شده است و در شش‌صد صفحه آماده نشر است. عناوین اصلی کتاب – تاریخ اجتماعی قم – تاریخ سیاسی آستان مقدس – بازتاب تاریخ اجتماعی قم در آستان […]
در ۵۰ درجه و ۲۸ دقیقه و ۸۷۳ ثانیه طول جغرافیایی و ۳۴ درجه و ۳۲ دقیقه و ۳۱۰ ثانیه عرض جغرافیایی قرار دارد. ساختمان این بنا در دو طبقه مجزا ساخته شده است. شرقی – غربی بودن این عمارت از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد آن است. طول بنای عمارت بیش از هشتاد متر […]
قدمت: دوران سلجوقی ثبت: شماره ۲۱۳۸ در تاریخ آبان ۱۳۷۷ سلجوقیان در سال ۱۰۳۷ میلادی برابر ۴۱۵ شمسی با پادشاهی طغرل بیک شروع به حکومت کردند. آنان از ایران تا فراتر از مرزهای ترکیه و حدود چین حکومت می‌کردند. رشد زبان فارسی و فرهنگ و هنر فارسی از مهم‌ترین رویدادهای این دوره بوده است. جنگ‌های […]
اگر پیشنهاد ایجاد موزه هنرهای تزئینی مطرح می‌شود، بیانگر این موضوع نیست که تمام کاشی‌های بناهای تاریخی برچیده شود و در این موزه نگه‌داری شود! بیانگر این هم نیست که اگر تزئینات را خواستیم به موزه منتقل کنیم، فقط نام شاه قاجار یا آنچه را که به نظرمان ارزشمند است نگه داریم و مابقی کاشی‌های […]
با فاصله حدود سه کیلومتری قم و نزدیک جمکران در محوطه‌ای بزرگ و دارای دو ساختمان کوشک‌مانند واقع شده است. محوطه زیر بنای بقعه چهار ایوان با چهار حجره و غرفه‌ها و زوایا طرحی مربع به ابعاد ۱۲ در ۱۲ را تشکیل می‌دهد. سازه نیز مربع و به ارتفاع هفت متر دارای چهار شاه نشین […]
کاروانسرای صدرآباد، مربوط به دوره صفوی – قاجار است. این کاروانسرا در ۳۵ کیلومتری شهرستان قم، بخش مرکزی، بیرون روستای محمدآباد واقع شده است. این اثر در تاریخ ۶ آبان ۱۳۶۳ با شمارهٔ ثبت ۱۶۶۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروانسرای صدرآباد دو حیاط (به جز حیاطی کوچک و […]
در “کتابچه تفصیل و حالات دارالایمان قم” از میرزا غلامحسین افضل الملک در وصف کهک می‌گوید: “در قریه کهک قاشق‌های خوب می‌تراشند و کوزه‌های نازک لطیف می‌سازند و آهنگری هم می‌کنند. ده بسیار معتبر بزرگی است.” امروز در کهک از آهنگری بالا با شتاب تصویر برداری کردم. پیشتر هم آن را دیده بودم. از صاحبش […]
نصرالله سلطانی‌نژاد (زاده ۱۳۱۵) کشتی‌گیر آزادکار ایرانی بود. او در مسابقات قهرمانی کشتی جهان ۱۹۶۱ که در ژاپن برگزار شد به مدال نقره دست‌یافت. اود ر تاریخ ۲۸ شهریور ماه سال ۱۳۵۵ شمسی در سن چهل سالگی وفات نمود و در قبرستان باغ بهشت شهر قم مدفون است. با تشکر فراوان از آقای علی سلطانی‌نژاد […]
نام دو خیابان قدیمی قم برگرفته از نام‌های باغ‌هایی است که پیشتر در محل آن خیابان‌ها بوده‌اند؛ از جمله خیابان صفائیه که برگرفته از نام باغی در همین خیابان بوده است. محمدتقی بیگ ارباب هنگام وصف باغات طرف قبله از این باغ با عنوان “باغ صفا” چنین یاد می‌کند: “به قدر شصت جریب است. الان […]
سه گونه مطلب در این کانال انتشار می‌یابد: یک. گزارش جلسات هفتگی بنیاد قم‌پژوهی و معرفی آثار بنیاد؛ دو. اطلاع‌رسانی منابع و آثار قم‌شناسی؛ سه. یادداشت‌های مرتبط با قم‌شناسی. یادداشت‌ها، اخبار، تصاویر و هر مطلبی را كه برای اعضای كانال مفید می‌دانید، با ذكر منبع و نام نویسنده برای ما ارسال كنید. ما را به […]
در ۵۰ درجه و ۲۸ دقیقه و ۸۷۳ ثانیه طول جغرافیایی و ۳۴ درجه و ۳۲ دقیقه و ۳۱۰ ثانیه عرض جغرافیایی قرار دارد. ساختمان این بنا در دو طبقه مجزا ساخته شده است. شرقی – غربی بودن این عمارت از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد آن است. طول بنای عمارت بیش از هشتاد متر […]
۱. اَدَسّی: از دستی؛ عمدا. ۲. اَدَسَّکی: از دستکی؛ عمدا. ۳. پابِرنه: پابرهنه؛ بدون کفش. ۴. پابِرنه وسط حرف کسی دویدن: کنایه از مداخله کردن دفعی در صحبت کسی. ۵. پابه‌در: کسی که بیشتر مایل به بیرون رفتن از خانه است. ۶. پا‌بیرون: اسهال. ۷. پا داشتن: توان حرکت داشتن. ۸. پاکَشه کردن: لنگان راه […]
کاروانسرای سنگی علی‌آباد کاروانسرای سنگی علی‌آباد (قلعه علی‌آباد) مربوط به دوره سلجوقیان (قرن پنجم ق) است و در شهرستان قم، بخش مرکزی، روستای علی‌آباد (کیلومتر شصت جاده قديم قم – تهران) واقع شده است. از آن‌جایی‌که در این محل چند سکه مغولی با قدمت مربوط به سده هفتم و هشتم هجری قمری کشف شده، احتمالاً […]
کوه خضر و سیزده بدر میرزا غلامحسین خان افضل الملک در “کتابچه تفصیل و حالات دارالایمان قم” هنگام وصف کوه خضر اشاره به گذراندن مردم قم در روز سیزده عید در این کوه دارد: “در بهار محل تماشای اهل قم آنجا است. به‌خصوص در روز سیزده عید. تمام این کوه از سنگ است. چند دره […]
از آنجا که نَسَب برخی واژه‌ها مشخص نیست، تنها بر اساس قیاس و نه استقرا، می‌توان به ریشهشناسی آنها پرداخت. هرچند قیاس نیز، قاعدتا باید معیارهای خود را به کار گیرد، بی‌گمان نتیجه آن، حدسی خواهد بود؛ با این حال، چه‌بسا همین حدسیات، زمینه ریشه‌‌یابی درست واژه‌ها را فراهم سازند. در این نوشتار، به ریشهشناسی […]
تا قبل از سال ۱۳۹۰ش در ضلع شمال شرقی صحن اتابکی حرم حضرت معصومه‌س (صحن امام رضاع فعلی) قبری برآمده از زمین وجود داشت که مردم شهر قم و زائران روی این قبر برای پرندگان گندم می‌ریختند و تقریبا این مکان تبدیل به محل ارتزاق کبوتران حرم شده بود. حتی شاید برخی بی‌توجه به این […]
مدیرعامل آب منطقه‌ای قم: هیچ محصول کشاورزی در قم مزیت تولید ندارد قم – مدیرعامل آب منطقه‌ای استان قم گفت: اشتغال در بخش کشاورزی استان کمتر از ۵ درصد است و هیچ محصول کشاورزی در این استان مزیت تولید ندارد. به گزارش خبرنگار مهر، احمد حاجی حسینی مسگر شامگاه سه شنبه در نشست بنیاد قم […]
🌾روزگاری دارای پوشش گیاهی جنگلی گز بوده و زیستگاهی امن برای جانوران. واکنون بیابانیست خشک و بی آب و علف. ✅عکس:مرتضی آرمیده موقعیت:۴۰کیلومتری شمال قم @ForougheTamadoneKavir
از معدود سردرهای قدیمی بازمانده در قم که شاید شمار آنها به سی عدد نرسد. تصویربرداری از هر اثر کهنه‌ای ولو به ثبت نرسیده و ولو به نظرِ نخست بی‌ارزش، می‌باید در اولویت علاقه‌مندان میراثی اعم از پژوهشگران و دانشجویان و مردم عادی باشد؛ چون هر آن احتمال می‌رود که اثر و محیط قدیمی در […]
بازخوانی: نمرۀ ترتیب/ اسم کتابخانه/ اسم کتابفروش/ محل کتابخانه/ تاریخ تأسیس/ عدۀ کتب موجود/ ملاحظات ١. کتابخانۀ اسلامیه/ حاج سیدمحمود/ سرقبرستان قم/ ١٣٠٩/ ١۵٠٠ جلد/ عده تقریبی است. ٢. کتابخانۀ میرزا حسینعلی/ میرزا حسینعلی/ بازار نو قم/ ١٣٠٧/ ١٢٠٠ جلد/ عده تقریبی است. ٣. کتابفروشی شیخ مهدی/ آقا شیخ مهدی/ سرقبرستان قم/ ١٣٠٧/ ٩۵٠ جلد/ […]
حاج‌میرزامحمدارباب 🔹 حاج آقا سعید از پدرشان -آقای حاج میرزا محمد ارباب- نقل می‌کرد که وقتی که روس‌ها به قم رسیدند، آقای حاج میرزا محمد گفت که من به دیدن رئیس روس‌ها می‌روم. آقایان قم گفتند که شما روحانی عالی مقام هستید و مناسب نیست که شما برای دیدن رئیس روس‌های لامذهب بروید. ایشان می […]
سندی مربوط به ضرب سکه در قم و دستگاه منگنه ضرب سکه در سال ۱۲۸۷ در کتاب “قم‌نامه” مدرسی طباطبایی آمده است. برای اطلاعات از محل ضرب سکه و ضرابخانه باید به کتب مختلف از جمله “حبیب سیر” جلد چهار و “احسن التواریخ” روملو جلد دوازده و “سفرنامه جملی کاری” سال ۱۱۰۵ در دوره صفویه […]
🔹سیدمحسن محسنی ما با تلفظ تَکیه از آن نام می‌بردیم. کوچه‌نو محله زادگاه نگارنده قسمتی از باغ‌پنبه بزرگ بود که با ساخت این تکیه مستقل شد. کوچه نو بین عربستان /عربسون بالا و باغ‌پنبه قرار دارد. محله خلوت کنونی به هیچ وجه با گذشته بسیار شلوغ و پر نشاطش قابل قیاس نیست. قسمت‌های بسیار پرخاطره‌ای […]
ابتداى محله عشقعلی، يخچال قاضى و انتهاى آن مدرسه لک‌ها است. کوچه‌هاى باغ قاضى، سنگ‌تراش‌ها، درويش‌ها، لب‌چال، حمام گلشن، کاروانسراى بزازها و کوچه ترمينى تا محله چاله عربستان در داخل اين محله واقع شده‌اند. حمام گذر عشقعلی مربوط به اواخر دوره قاجار است و در قم، خیابان انقلاب، کوچه عشقعلی واقع شده و این اثر […]
